Parthenon

Het Parthenon in 1978.

Het Parthenon (in het Oudgrieks: Παρθενών) is een oude Griekse tempel op de Akropolis van Athene. Het Parthenon is het belangrijkste bouwwerk van de Akropolis en is misschien wel het bekendste bouwwerk uit de Griekse oudheid. Het Parthenon was gewijd aan de godin Pallas Athena en stond symbool voor de macht van de stad Athene na de Perzische Oorlogen. Tegenwoordig wordt het ook gezien als symbool voor de democratie en de westerse beschaving, omdat veel mensen het oude Griekenland zien als de geboorteplaats van die dingen.

Naam

De naam Parthenon is afgeleid van het Oudgriekse woord parthenos (παρθένος), dat "meisje" of "maagd" betekent. Het is niet helemaal zeker of dit verwijst naar de godin Athene of dat er meisjes in een ruimte van de tempel verbleven. Wel is bijna zeker dat de oude Grieken de naam Parthenon niet gebruikten voor de hele tempel. De hele tempel werd waarschijnlijk Hekatómpedos (Ἑκατόμπεδος) genoemd, wat "de honderd-voetige" betekent.

Architectuur

Een plattegrond van het Parthenon.

Het Parthenon heeft de opbouw van een klassieke Griekse tempel. De tempel bestaat uit een cella (een binnenruimte) die wordt omgeven door een zuilengang. Aan de voor- en achterkant staan er acht zuilen, terwijl de zijden 17 zuilen hebben. In totaal staan er 46 zuilen in de buitenste zuilenrij. De afmetingen van het fundament van het Parthenon zijn zo'n 70 bij 31 meter. Het Parthenon is dus twee keer zo lang als dat het breed is. De cella is 30 meter lang en 19 meter breed. In de cella stond in de oudheid een groot gouden beeld van de godin Athena. Ook werden hier de Atheense schatten bewaard. Sommige deskundigen denken dat ook dat het Parthenon eigenlijk vooral een schatkamer was en dat het als tempel niet zo belangrijk was.

De zuilen van het Parthenon zijn vooral van Dorische orde. Ook zijn er dingen uit de Ionische orde te vinden. Het Parthenon is gebouwd van marmer van de berg de Pentelikon, die een paar kilometer verderop ligt.

Het lijkt alsof het Parthenon op een volkomen platte fundering staat en een perfecte rechthoek is, maar dat is niet waar. In het midden is de fundering iets hoger dan aan de rand. Ook hellen de zuilen iets naar binnen. Je zou kunnen denken dat dit een fout van de bouwers is of dat dit in de loop der tijd is gebeurd, maar dat is niet waar. De architecten van het Parthenon hebben expres deze bolling aangebracht, omdat dat er beter uitzag. Als de fundering volledig vlak was en de zuilen niet naar binnen helden, zou het juist lijken alsof het Parthenon een bolling heeft. Dit zou dus een optische illusie zijn geweest.

Geschiedenis

Klassieke tempel

Voordat de huidige tempel gebouwd werd, stond er al een tempel op de plek van het Parthenon. Die tempel noemen we nu de Oude Athenatempel. Deze tempel werd in 480 v. Chr. verwoest door de Perzen tijdens de Perzische Oorlogen. Nadat de Perzen verslagen waren begon men met de herbouw van de Akropolis. Deze herbouw werd voor een groot deel betaald uit de oorlogsbuit.

De bouw van het Parthenon begon in 447 v. Chr. op bevel van Perikles. De belangrijkste architecten van de tempel waren Ictinus en Kallikrates. Phidias was verantwoordelijk voor de bouw en werkte zelf aan de beeldhouwwerken. In 431. v. Chr. was het gebouw af, maar pas in 430 v. Chr. waren ook alle beeldhouwwerken klaar.

Kerk en moskee

Het Parthenon in de Ottomaanse tijd met een moskee.

Het Parthenon bleef na de bouw eeuwenlang in goede staat. In 276 na Christus werd het gebouw beschadigd door de Heruli en in de derde eeuw was er een grote brand, maar deze schade werd gerepareerd. De tempel veranderde in de zesde eeuw wel in een christelijke kerk, gewijd aan de Maagd Maria. Er werd hierna ook een klokkentoren aan het gebouw toegevoegd. Het Parthenon werd in die tijd een belangrijk bedevaartsoord. Dit bleef zo tot de Ottomaanse Turken in 1460 Athene veroverden. Vanaf toen ging het Parthenon als islamitische moskee door het leven. De klokkentoren werd een minaret en de christelijke kunst werd weggehaald.

In 1687 werd het Parthenon getroffen door een grote ramp. De Venetianen belegerden Athene en de Ottomanen hadden hun kruit in het Parthenon opgeslagen, omdat ze dachten dat de Venetianen dat wel met rust zouden laten. Toch bombardeerden de Venetianen hierna het Parthenon, wat leidde tot de explosie van al het opgeslagen kruit. Dit beschadigde het Parthenon enorm. De Ottomanen moesten hierna ook een kleine moskee bouwen in het Parthenon, omdat ze het Parthenon zelf niet meer als moskee konden gebruiken.

Grieks erfgoed

In de negentiende eeuw werd het Parthenon bezocht door rijke reizigers uit heel Europa. Men kreeg in die tijd meer belangstelling voor het oude Griekenland en zag het Parthenon daarom als belangrijk erfgoed dat bewaard moest blijven. Een van deze bezoekers, de Britse Lord Elgin, nam echter veel marmeren beeldhouwwerken (de Elgin Marbles) mee naar Groot-Brittannië. Tot op de dag van vandaag eist de Griekse regering dat de Britten de Marbles teruggeven, maar die bewaren de Elgin Marbles vooralsnog in het British Museum.

Sinds 1975 doet de Griekse regering er alles aan om het Parthenon te beschermen tegen achteruitgang. Het Parthenon staat hierdoor nog steeds vaak in de steigers, bijna 2500 jaar na de bouw.

Galerij

• 

  Plattegrond van de Akropolis. Het Parthenon is aangegeven met nummer 1.

• 

  Zo zag het Parthenon er oorspronkelijk uit.

• 

  Het Parthenon in de steigers in 2018.

Bronnen

• (en) Cartwright, M. (2012, 28 oktober). Erechtheion. Ancient History Encyclopedia (gevonden op https://www.ancient.eu/parthenon/)
• Nederlandstalige Wikipedia
• (en) Engelstalige Wikipedia
• de Volkskrant