Homohuwelijk

Met het homohuwelijk wordt het huwelijk bedoeld tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. De term houdt in dat twee personen met elkaar mogen trouwen ondanks dat ze man, vrouw of genderneutraal zijn. Aangezien met "homo" vaak alleen homoseksuele mannen wordt bedoeld, wordt ook weleens de naar gelijke geslachtshuwelijk of huwelijk van gelijk geslacht gebruikt. Dit komt vanwege andere seksuele oriëntaties, zoals biseksualiteit en transseksualiteit.

Sinds het begin van de 21e eeuw (en ook eind 20e eeuw) is het homohuwelijk onderdeel van het debat in veel landen. In landen waar homoseksualiteit legaal is, wordt het huwelijk als herkenning van de seksualiteit gezien. Veel organisaties zetten zich ook in om in landen (en gebieden) waar het homohuwelijk nog niet toegestaan is het in te stellen. Ze gaan hierbij uit van gelijkheid onder alle burgers. Aan de andere kant zijn er ook vaak burgers die het huwelijk alleen voor personen van een verschillend geslacht willen behouden (het hetero- of klassiek huwelijk). Dit hoeft niet per se te betekenen dat deze groep iets heeft tegen homoseksualiteit. Redenen voor het niet toestaan kunnen bijvoorbeeld religie en traditie zijn.

Nederland was in 2001 het eerste land dat het homohuwelijk invoerde, België volgde in 2003. In 23 landen is het homohuwelijk volledig toegestaan en in twee landen deels. Daarnaast zijn er nog drie "landen" die het huwelijk in de komende jaren gaan of moeten invoeren.

Nationaal homohuwelijk per land

Hieronder vind je opsomming van alle landen waar het homohuwelijk volledig is ingevoerd. Dit betekend dat in het gehele land mensen kunnen trouwen zonder dat het geslacht uitmaakt. Afhankelijke gebieden, zoals overzeese eilanden, tellen hierin niet mee. Afhankelijk van de regeling met het land waar het gebied bij hoort bestaat er een regeling. Dit kan inhouden dat het gebied over eigen zaken, zoals huwelijk, mag beslissen en hierbij niet de mening en wetgeving van het moederland hoeft op te volgen.

Daarnaast bestaan er situaties waarin het huwelijk in het moederland zelf slechts in bepaalde gedeelten is toegestaan. Dit geeft net als bij de afhankelijke gebieden met wetgeving te maken en verschilt per land. Voor bij federaties kan dit het geval zijn. Het verschil zit erin dat deze gebieden wel bij het moederland vaak worden gerekend en de afhankelijke gebieden niet. Hierdoor spreken we over regionaal homohuwelijk; in bepaalde regio's mag het wel en in andere regio's niet. Mexico en het Verenigd Koninkrijk zijn de enige twee landen waar dat tegenwoordig nog geldt. Voorheen was dit ook in Canada en de Verenigde Staten het geval, maar deze hebben sinds het homohuwelijk nationaal ingevoerd.

Nederland (2001)

Sinds 1 april 2001 mogen mensen van gelijk geslacht trouwen in Nederland. De Amsterdamse burgemeester Job Cohen mocht het eerste huwelijk betrekken, dat zelfs die nacht werd gehouden in het Amsterdamse stadhuis het Stopera. Op die dag trouwen drie mannelijke echtparen en een vrouwelijk echtpaar met elkaar. Bij de gebeurtenis was toen veel pers aanwezig en was vrij uniek.

Niet in heel Nederland kunnen lgbt'ers met elkaar trouwen. Op de Nederlandse Antillen was de wetgeving niet van pas. In 2010 zijn de Antillen opgegeven. Bonaire, Sint Eustatius en Saba werden gemeenten van Nederland, waardoor deze wetgeving daar ging gelden. Hierdoor is het sinds eind 2012 ook mogelijk op deze drie eilanden te trouwen. Aruba, Sint Maarten en Curaçao werden landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Hierdoor hebben ze bepaalde rechten op het gebied van wetgeving. Deze drie "landen" hebben het homohuwelijk nog niet ingevoerd. Vanuit Nederland zelf is er wel druk van onder andere D66, VVD, PvdA en andere linkse en liberale partijen om het homohuwelijk ook daar in te voeren.

Het homohuwelijk in Nederland begon in de jaren negentig op te spelen, toen men opener werd over seksualiteit. Tijdens het kabinet onder leiding van Wim Kok werd door de Tweede Kamer een wetvoorstel aangenomen; in 2000. Hiermee werd de wet over het huwelijk aangepast; het huwelijk werd genderneutraal. Nederland wordt tegenwoordig gezien als voorloper op het gebied van het homohuwelijk (en legalisatie van homoseksualiteit in het algemeen). In de Europese Unie stimuleert Nederland dan ook het homohuwelijk, net als in veel andere landen.

België (2003)

België volgde Nederland twee jaar later met het homohuwelijk. Op 1 juni 2003 trad de wet in werking; de geaardheid van de twee personen was vanaf toen niet meer belangrijk. Net als in Nederland is het homohuwelijk in dezelfde wet opgenomen als de het klassieke huwelijk. Hiermee werd het huwelijk genderneutraal. Op 6 juni werd het eerste homohuwelijk gesloten in het land in de plaats Kapellen. Dit huwelijk was tussen twee vrouwen.

Hoewel België in 2003 het homohuwelijk invoerde was het pas in 2006 legaal om voor homoparen om kinderen te adopteren. Sinds 2004 is het ook mogelijk om als Belgische lgbt'er te trouwen met iemand uit een land waar het homohuwelijk nog niet geldt.

Spanje en Canada (2005)

Hoewel Spanje een vrij katholiek land is, voerde het als derde landen het homohuwelijk op 3 juli 2005. De reden ligt aan de geschiedenis van Spanje. Onder de dictatuur van Franco (tot 1979) was homoseksualiteit verboden, maar sinds de jaren 80 werden steden als Madrid en Barcelona "homovriendelijk". Daarnaast kreeg Spanje een progressieve premier, José Luis Rodríguez Zapatero, die ook voor de invoering was.

De Partido Popular en de Katholiek Kerk waren tegen de invoering van het homohuwelijk, maar op 30 juni 2005 werd de wet voor legalisering goed gekeurd met 40 stemmen verschil. De wet werd gezien als een mijlpaal voor homorechten in Spanje. Op 11 juli 2005 trouwde het eerste homokoppel in Tres Cantos, dichtbij Madrid.

Canada bestaat uit 11 provincies en 3 territoria die elk een eigen wetgeving hebben op het gebied van huwelijk. Tussen 2003 en 2005 voerden 8 provincies en 1 territorium het homohuwelijk in. Dit leverde de situatie op waar twee derde van het land het homohuwelijk legaal was. In de overige twee provincies en twee territoria was dit nog het geval. Op 20 juli 2005 legaliseerde Canada het homohuwelijk in gehele land, aangezien het al voor grootste gedeelte legaal was. Alleen de provincie Alberta was tegen legalisering en probeerde het zelfs tegen te houden. De andere provincie en 2 territoria stonden de legalisering vrijwillig toe.

Zuid-Afrika (2006)

Het legaliseren van het homohuwelijk in Zuid-Afrika ging vooraf aan een rechtszaak. In Zuid-Afrika gelde toen het huwelijk zoals in het Rooms-Hollands recht stond vermeld. Een lesbisch koppel spande hierdoor een rechtszaak aan tegen de Zuid-Afrikaanse staat, aangezien de wet discrimineerde op basis van seksuele geaardheid. In 2004 kregen het lesbische koppel al gelijk, maar Zuid-Afrika ging in hoger beroep. Het lesbische koppel ging hierdoor in tegenberoep. Dit leidde uiteindelijk tot een landelijk debat, waarbij zelfs een aparte homorechten-organisatie een zaak aanspande tegen Zuid-Afrika. Hoewel het om twee aparte rechtszaken ging, werden ze op dezelfde dag behandeld.

Ook in hoger beroep kreeg de overheid te horen dat de huwelijkswet niet in overeenstemming was met de grondwet, die discriminatie verbood. De wet diende dus aangepast te worden. Met ruime meerderheid in het parlement werd een nieuwe, genderneutrale huwelijkswet aangenomen. Op 30 november 2006 werd de nieuwe wet geldig. Hiermee werd Zuid-Afrika het eerste (en tot nu toe enige) land in Afrika dat het homohuwelijk erkend.

Noorwegen en Zweden (2009)

Homoseksualiteit werd in Noorwegen in 1972 legaal en sinds 1993 mochten homostellen aan geregistreerd partnerschap doen. Trouwen was toen nog niet mogelijk. Uit onderzoek bleek dat 66% van de Noorse bevolking voor het homohuwelijk was. Dit leidde, samen met veel acties, tot een wetsvoorstel. Op 11 juni 2008 stemde het parlement hiermee in en op 1 januari 2009 voerde het land het Homohuwelijk in. De Lutherse Kerk, de grootste religie in Noorwegen, wilde aanvankelijk het huwelijk niet voltrekken. In januari 2017 besloot de kerk om het huwelijk voortaan ook te voltrekken.

In 2006 was 71% van de Zweden al voor het homohuwelijk. Na Noorwegen kwam het debat ook in Zweden terecht. Op 1 april 2009 nam het parlement een wetsvoorstel aan. Zowel de regeringspartijen als de oppositie was hier voor; slechts een partij was tegen. Daarnaast was ook een groot deel van bevolking voor de nieuwe wet en zelfs de Zweedse Kerk moedigde het huwelijk aan. Sinds 1 mei 2009 kunnen ook stellen met hetzelfde geslacht in Zweden trouwen.

Portugal, IJsland en Argentinië (2010)

Na de invoering van het homohuwelijk in Spanje wakkerde dit ook de discussie in Portugal aan. Het parlement debatteerde hier jaren over. Uiteindelijk keurde het parlement de wet op 8 januari 2010 goed. De wet verbood nog altijd aan homostellen om kinderen te adopteren. Politieke partijen en organisaties hadden dit in samenwerking met de katholieke kerk voorkomen. In 2016 lukte de nieuwe premier António Costa om de steun voor een breder adoptierecht te verbreden. De regering ontwierp een nieuwe wet die he adoptierecht ook voor lhbt'ers mogelijk moest maken. Datzelfde jaar werd de wet nog ingevoerd.

IJsland staat bekend als een van de homo-vriendelijkste landen ter wereld. In 2010 was de lesbische Jóhanna Sigurðardóttir premier van het land. Het IJslands parlement keurde op 11 juni 2010 een wet goed die het huwelijk genderneutraal maakte en de nieuwe wet ging op 27 juni dat jaar. Een van de eerste huwelijken was op die dag zelf, namelijk dat van de IJslandse premier en haar vriendin.

Argentinië keurde het homohuwelijk op 14 juli 2010 goed en was hiermee het eerste land in Zuid-Amerika. Nadat de Kamer van Volksvertegenwoordigers voor was, moest de wet nog door de Senaat heen. Dit leverde een debat op dat 14 uur duurde. Vooral conservatieve partijen en de katholieke kerk waren tegen. De regering en veel bekende Argentijnen waren voor het huwelijk. Tijdens het debat protesteerden veel Argentijnen voor en tegen de wet rondom het parlement. Later dat jaar wet de officieel ingevoerd.

Denemarken (2012)

Denemarken bestaat officieel het drie landen; Denemarken zelf, Groenland en de Faeröer. In de wet is geregeld dat elk gebied zelf hun zaken omtrent het huwelijk mag regelen. In Denemarken zelf is het sinds 15 juni 2012 het homohuwelijk toegestaan. Net als de andere noordelijke landen is Denemarken een vrij homo-vriendelijk land. De wet geld overigens alleen voor Denemarken zelf. In die tijd was het homohuwelijk in Groenland en de Faeröer nog niet mogelijk.

Groenland wilde het homohuwelijk eigenlijk al in 2010 invoeren, maar wilde eerst op Denemarken wachten. Na 2012 waren er verschillende politieke onenigheden die de wet vertraagde. De Groenlandse regering voerde op 27 mei 2015 een wet in die het homohuwelijk sinds 1 april 2016 mogelijk maakt.

De Faeröer stemde op 29 april 2016 voor de wet die het homohuwelijk mogelijk maakte. Sinds 1 juli 2017, maar goedkeuring van de Deense regering, werd de wet officieel gemaakt. Overigens is de Faeröerse kerk niet verplicht om het homohuwelijk te sluiten, anders dan in Denemarken.

Brazilië, Frankrijk, Uruguay en Nieuw-Zeeland (2013)

Het Hooggerechtshof van Brazilië oordeelde al in 2013 dat een huwelijk voor enkel heterokoppels niet in overeenstemming is met de grondwet. Voor het gerechtshof hadden lhbt'ers recht op een gelijksoortig partnerschap, wat al snel een huwelijk was. Het Federaal District (de hoofdstad Brasilia) en 12 van de 26 hadden het homohuwelijk al tussen 2012 en 2013 ingevoerd. Op 14 mei 2013 werd het homohuwelijk in het hele land legaal, nadat de nationale raad voor justitie had besloten geen enkele ambtenaar het homohuwelijk mocht weigeren.

In 2011 maakte Frankrijk een voorstel voor een wet en president François Hollande de nieuwe wet te zullen steunen na de verkiezingen. Zijn partij haalde een meerderheid, waardoor de wet begin 2013 goed werd gekeurd door beide kamers van het parlement. Uiteindelijk keurde de Nationale Vergadering de officiële versie goed. Een paar conservatieve parlementsleden waren echter tegen en vroegen het Grondrechtelijk Hof of de wet wel in overstemming was met de grondwet. Het Hof oordeelde dat alles klopte en op 29 mei 2013 trouwde voor het eerste twee mannen in Frankrijk. De Franse wet geldt in heel Frankrijk en alle overzeese gebieden. Het homohuwelijk werd hierdoor ook in Mayotte, Réunion, Frans-Guyana, Guadeloupe, Martinique, Frans-Polynesië, Saint-Barthélemy, Saint-Pierre en Miquelon, Sint-Maarten, Wallis en Futuna, de Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden en Nieuw-Caledonië legaal.

De Kamer van Afgevaardigden van Uruguay keurde in december 2012 een wet goed die het homohuwelijk moest invoeren en op 3 april 2013 keurde ook de Senaat de wet goed. De Uruguayaanse president ondertekende de wet en op 5 augustus 2013 werd de wet officieel ingevoerd. Dezelfde dag nog vond het eerste homohuwelijk plaats in de hoofdstad Montevideo.

In mei 2012 maakte Nieuw-Zeeland een wetsvoorstel voor het homohuwelijk. Na drie debatten in 2012 en 2013 gaf de gouverneur-generaal koninklijke bekrachtiging van het staatshoofd (de Engelse koningin). Hiermee werd de wet officieel. Sinds 19 augustus 2013 bestaat ook het homohuwelijk in Nieuw-Zeeland. Het huwelijk trok veel buitenlandse koppels aan, voornamelijk uit China en Australië waar het huwelijk toen nog niet bestond (sinds 2017 bestaat het huwelijk in Australië). Overigens geld de wet alleen in Nieuw-Zeeland en niet in de Nieuw-Zeelandse gebieden Niue, Tokelau en de Cookeilanden.

Luxemburg en de Verenigde Staten (2015)

Luxemburg wilde het huwelijk al in 2009 legaliseren, maar de regering viel voordat de wet kon worden uitgevoerd. In 2013 probeerde de nieuwe regering dit opnieuw, maar dit leverde veel discussie op in het parlement. Op 18 juni 2014 keurde het parlement van het land de wet goed. De wet trad op 1 januari 2015 in. De Luxemburgse premier Xavier Bettel maakte dat jaar meteen gebruik van de wet en trouwde op 15 mei dat jaar met zijn vriend. Hiermee is hij de eerste regeringsleider in de Europese Unie in een homohuwelijk.

In de Verenigde Staten was het homohuwelijk een controversieel onderwerp en is dit nog steeds. Volgens de wet zijn de 50 staten en 6 regio's zelf verantwoordelijk voor het huwelijk. Het huwelijk kwam in het begin van de 21e eeuw onder de aandacht nadat onder andere buurland Canada het legaliseerde en homoseksualiteit in 2003 in de laatste staten legaal werd. De staat Massachusetts voerde het huwelijk als eerste staat in. Overigens waren er al sinds de jaren 70 kleinere discussies en rechtszaken over het huwelijk. Het bekendste was de rechtszaak United States v. Windsor uit 2013. Een wet uit 1996 besloot dat de federale overheid alleen het huwelijk tussen mannen en vrouwen erkend. De rechtszaak zorgde er uiteindelijk voor dat de hoogste rechter van het land besloot dat de wet moest worden afgeschaft op 26 juni 2013. Ook moest het homohuwelijk in de gehele VS erkend worden. Eerder had president Barack Obama al gezegd dat hij het homohuwelijk wilde invoeren.

Op 26 juni 2015 oordeelde de rechter in een nieuwe rechtszaak, Obergefell v. Hodges, dat de overige 13 staten ook het homohuwelijk moesten invoeren volgens de Amerikaanse grondwet. Hiervoor was het homohuwelijk al in 37 staten, federaal district Washington D.C. en de regio Guam mogelijk. Overigens waren er in tussen al veel discussies in de staten zelf op gang gekomen. Alabama, een uiterst conservatieve staat, stemde (tot ieders verbazing) voor het homohuwelijk. Overigens is de wet nooit uitgevoerd, aangezien de uitspraak van de rechter voor de invoering was. Later in 2015 voerden ook Puerto Rico, de Noordelijke Marianen en de Amerikaanse Maagdeneilanden het homohuwelijk in. Amerikaans-Samoa is tot nu toe het enige gebied zonder homohuwelijk.