Fiets

De fiets in de 19de eeuw vanaf de uitvinding ervan tot 1970.

Een fiets of rijwiel is een voertuig voor een of meerdere personen dat door spierkracht wordt voortgedreven. Meestal bestaat een fiets uit twee wielen, een frame, een zadel, een stuur, een ketting en een trapas met pedalen.

Wanneer je met twee personen kan trappen noem je die fiets een tandem.

Veilig(er) fietsen

• Het is verplicht om in het donker met je licht aan te rijden.
• Ook moet je in Nederland op de weg rechts rijden en anderen voorrang geven als dat volgens de verkeersregels moet.
• Je mag niet aan de rechter kant van een fietser deze inhalen/voorbij fietsen. Dat is begrijpelijk, want dat kan heel gevaarlijk zijn, omdat wie je inhaalt óók rechts moet rijden. Diegene kan dan vreselijk schrikken. De kans op een ongeluk is dan echt groot!

Soorten fietsen

Je hebt allerlei verschillende soorten fietsen, bijvoorbeeld stadsfietsen, racefietsen, mountainbikes, sportfietsen, fatbikes, bakfietsen, elektrische fietsen, driewielers, tandems, enz.

Een elektrische fiets is het zelfde als een E-Bike, alleen is E-Bike het Engelse woord voor elektrische fiets.

Je kunt hierbij nog onderscheid maken in trapondersteuning en een echt door elektriciteit aangedreven fiets waarbij je nauwelijks zelf hoeft te trappen. Dit is dan een fiets met hulpmotor (met een blauw plaatje).

Schoolfietsen

Veel kinderen die naar de middelbare school gaan, gebruiken een stevige fiets voor hun dagelijkse rit. Dit wordt vaak een schoolfiets genoemd. Zo’n fiets moet tegen een stootje kunnen, want hij staat vaak buiten en krijgt te maken met regen, wind en soms een flinke lading boeken.

Bij schoolfietsen zie je vaak een rekje achterop, zodat je daar je schooltas op kunt zetten. Zo’n rekje heet een Monkey Mee. Dat is handig, want dan hoef je je zware tas niet aan je stuur te hangen.

Populaire schoolfietsen zijn vaak stevig en hebben een modern ontwerp. Een voorbeeld is de Gazelle Esprit, een fiets die veel scholieren gebruiken omdat hij sterk is en er stoer uitziet.

Geschiedenis

Fiets van Durkopp uit 1910

De Duitser Karl Drais wordt gezien als de uitvinder van de fiets. In 1816 maakte hij een loopfiets, ook wel velocipede en draisine genoemd. De allereerste fiets zag er zo uit: hij had 2 houten wielen, met een hout frame, een zadel en een stuur.

Vervolgens ontstond de eerste fiets met trappers. De trappers zaten vast aan het voorwiel en één rondje rond trappen zorgde ervoor dat het wiel ook één rondje draaide.

Daarna werd de handrem uitgevonden, waarbij je het wiel liet stoppen met draaien door te knijpen in een hendel.

In 1870 ontstond het type fiets met hoog voorwiel: de hoge bi. Om ervoor te zorgen dat je sneller kon fietsen, maakten ze het voorwiel met de jaren groter. Als je 1 keer rond trapt gaat het wiel ook 1 keer rond. Door het wiel groter te maken kon je dus harder vooruitkomen. Uiteindelijk kon je door 1 keer te trappen 4 meter vooruitkomen. Het was niet fijn, want het voorwiel zwabbert, het frame is enorm zwaar en je kan je voeten niet op de grond zetten. Het was dus zelfs erg gevaarlijk!

Het loodzware frame werd vervangen door holle stalen buizen, deze waren makkelijk te bewerken.

De banden werden gemaakt van schapendarmen, maar ook dit werd verbeterd door de komst van de rubberen banden.

De komst van de ketting was de technische oplossing, waardoor de fiets laag kon zijn en ook hard vooruit kon gaan met weinig kracht.

Er zijn tegenwoordig in Nederland meer fietsen dan mensen. Nederland heeft ruim 17 miljoen inwoners en 23 miljoen fietsen! De fiets is vervoersmiddel nummer 1.

Waar komen de woorden 'fiets' en 'stalen ros' vandaan?

Er is veel discussie over waar de naam fiets vandaan kwam.

De eerste fiets met ketting had zijn naam te danken aan de veiligheid: Safety [uit het Engels; spreek uit: See-fie-tie].

Vroeger werd een fiets ook wel eens een 'stalen ros' genoemd. Twee professoren van de Universiteit Gent denken het nu te weten hoe die uitdrukking is ontstaan. Een ros is een paard. Het woord zou verwijzen naar het Duitse ‘Ersatzpaard’, ofwel vervangingspaard.

Dynamo

Een dynamo is een extra uitvinding op de fiets waarmee de (voor)verlichting kan gaan branden. De energie wordt opgewekt met behulp van een magnetisch krachtveld. Het loopwiel wordt in een ronddraaiende beweging gezet zodra de fietser het wiel laat draaien. Deze beweging wordt omgezet in energie doordat de noord- en zuidpool van de magneet langs elkaar beginnen te draaien. De loskomende energie wordt vervolgens opgevangen door de spoel, die de energie opvangt.

Vroeger zat een dynamo vaak tegen het voor- of achterwiel aan. Tegenwoordig hebben veel fietsen een naafdynamo. Dat is een dynamo die in de as van het wiel zit, meestal in het voorwiel. Bij fietsen met versnellingen zit de naafdynamo bijna altijd voor, omdat er bij het achterwiel vaak versnellingen of een motor zitten.

Kettingaandrijving

Zoals eerder genoemd is de uitvinding van de fietsketting een oplossing voor veel problemen bij het gebruik van de fiets.

De ketting zelf bestaat uit scharnierende delen die verbonden zijn door pennen. Deze pennen vallen in de inkepingen van het blad en brengen de kracht over.

Er zijn verschillende soorten kettingen:

• Penkettingen: de goedkoopste en eenvoudigste kettingen: de schalmen roteren rond de bus;

• Buskettingen: de schalmen zitten op de bus geperst, maar roteren t.o.v. een pen. Nadeel is dat de pen telkens op dezelfde plaats belast wordt.

• Rollenkettingen: identiek aan de busketting, maar rond de pen is een rol aangebracht, die vrij kan roteren, en ervoor zorgt dat de belasting gelijkmatig op de rol wordt verdeeld.

Riemaandrijving

Bij de meeste fietsen zorgt een ketting ervoor dat je trapt en het achterwiel gaat draaien. Maar er zijn ook fietsen met een riemaandrijving. Dat heet een belt drive. Een riem gaat langer mee, is stiller en heeft minder onderhoud nodig dan een ketting.

Versnellingen

Een fiets kan ook versnellingen hebben. De fiets heeft dan tandwielen die verschillend van grootte zijn. Daartussen kun je schakelen met een knop aan het stuur. Daarmee kun je kiezen in welke versnelling je wilt rijden:

• een kleine versnelling met een laag nummer, waarmee je gemakkelijk licht trapt, maar minder snel vooruit komt, heel handig als je bijvoorbeeld tegen de wind in moet fietsen, of tegen een heuvel op.
• een hoger nummer waarmee je zwaarder trapt, of
• een nog hoger nummer waarmee je heel zwaar trapt.

Heb je de wind in de rug? Dan kun je kiezen voor een hoger nummer! Maar... blijf je wel goed uitkijken?

Remmen

Verder heb je op een fiets remmen: handremmen aan het stuur, of een terugtraprem op de pedalen die je bedient met je voeten.

Voordelen van een fiets

• Fietsen maken minder geluid dan auto's

• Fietsen zorgt voor minder files en minder aanleg van nieuwe wegen

• Meer fietsen betekent minder broeikasgassen.

Fietsen maakt je gelukkiger

Het is in onderzoeken bewezen, dat fietsen op veel verschillende manier goed is voor je gezondheid:

• Door dagelijkse beweging kan men 3 tot 14 maanden langer leven.

• Regelmatig fietsen verhoogt de fitheid en is vergelijkbaar met 1 tot 2 keer per week fitnessen.

• Ook roept fietsen goede positieve gevoelens op bij kinderen. Fietsen maakt je blijer. Het geeft je een vrij gevoel.

Weetjes

• Er worden in Nederland wel 450.000 fietsen per jaar gestolen! dat zijn per dag wel 1.230 fietsen!

• Door inademen van vervuilde lucht kan men 1 tot 40 dagen minder lang leven.

• Door grotere kans op verkeersongevallen kan men 5 tot 9 dagen minder lang leven.