Porselein

Chinees porselein

Porselein is een keramisch materiaal gemaakt door verhitting van kleiachtige stoffen, waaronder gewoonlijk materialen zoals kaoliniet, in een oven tot temperaturen tussen 1200 en 1400 ° C. De sterkte en doorschijnendheid van porselein, in vergelijking met andere soorten aardewerk, ontstaat door verglazing en vorming van het mineraal mulliet in het voorwerp bij deze hoge temperaturen. Porselein kan worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën: harde pasta, zachte pasta en bone-china. De categorie waartoe een voorwerp behoort, hangt af van de samenstelling van de pasta die is gebruikt om het porseleinen voorwerp te maken en ook de bakomstandigheden spelen een rol.

Geschiedenis

Porselein ontstond en verbeterde langzaam in China (de Shang-dynastie; 1600-1046 v.Chr.) en werd uiteindelijk als echt porselein bereikt, en verspreidde zich vervolgens langzaam naar andere Oost-Aziatische landen zoals de Islamitische wereld. Mede door Marco Polo (zijderoute) en later de VOC kwam het porselijn vervolgens naar Europa en uiteindelijk de rest van de wereld.

Hoewel de Japanse adel al vroeg een grote importeur van Chinees porselein was, waren ze niet in staat om zelf porselein te maken tot de komst van Koreaanse pottenbakkers die tijdens de Japanse invasies van Korea (1592-1598) gevangen werden genomen. Ze brachten een verbeterd type oven mee, en een van hen ontdekte een bron van porseleinklei in de buurt van Arita, en het duurde niet lang of er waren meerdere ovens in de regio gestart.

Porselein servies uit Weesp, ca. 1750

In de 18e eeuw wist men het in Saksen (Duitsland) ook voor elkaar te krijgen om porselein te maken. Men hield het aanvankelijk geheim, maar niet veel later wist men in de rest van Europa waar en hoe men de juiste grondstof moest bereiden.

In Nederland had men daarvoor al pogingen gedaan en ontstond het wereldberoemde Delfts aardewerk, dat wel wit met blauw was, maar niet het verglaasde effect had. Later kreeg je de plateelbakkerijen van Rozenburg (Denhaag), Weesp (Bertrand Philip) en Loosdrecht (M.O.L.).

Maakproces

Mal voor een vaas

Het maak- of productieproces is moeilijker dan dat voor aardewerk en steengoed, de twee andere hoofdsoorten aardewerk, en het wordt gewoonlijk gezien als het meest vooraanstaande type aardewerk vanwege zijn teerheid, kracht en zijn witte wat doorschijnende kleur. Het is goed te combineren met zowel glazuren als verf, en kan zeer goed worden gemodelleerd (In vorm gebracht), waardoor een enorme hoeveelheid aan decoratieve behandelingen in servies, vaten en beeldjes mogelijk is. Het heeft ook veel toepassingen in technologie en industrie.

Aanvankelijk werd het net als bij pottenbakken met de hand gevormd en gedraaid. Later ging men een melkachtige klei in mallen gieten.

Beschilderen van porselein (Duitsland)

De Europese naam porselein (porselain in het Engels), komt van het oude Italiaanse porcellana (kaurischelp) vanwege de gelijkenis met het oppervlak van de schelp. Eigenschappen van porselein zijn onder meer een stroperigheid en elasticiteit (bij het gieten), behoorlijke sterkte, hardheid, witheid, doorschijnendheid en resonantie (klank, als dat van een klok of kristallen glas) en een hoge weerstand tegen bijtende chemicaliën en bestand tegen hitte.

Porselein is beschreven als volledig verglaasd, hard, ondoordringbaar (zelfs vóór beglazing als gevolg van het bakken), wit of kunstmatig gekleurd, doorschijnend (behalve wanneer van aanzienlijke dikte) en resonerend.

Traditioneel plaatst men Oost-Azië aardewerk alleen in laaggebakken waren (aardewerk) en hooggebakken waren (vaak vertaald als porselein), de laatste omvat ook wat Europeanen steengoed noemen, dat ook hooggebakken is maar over het algemeen niet wit of doorschijnend is.

Porselein wordt (ook nu nog) als een melkachtige kleipap in een mal gegoten en rondgedraaid, zodat er een laag ontstaat aan de binnenzijde van de mal. Daarna wordt de mal te drogen gezet. Is de kleivorm voldoende gedroogd, dan kan het voorzichtig uit de mal worden gehaald. De naden worden weggesneden en glad gemaakt. Vervolgens wordt het voorwerp in een oven geplaatst en gebakken op een hogere temperatuur dan aardewerk.

Afhankelijk van de soort glazuur en beschildering wordt het een tweede of derde maal gebakken.

Er kunnen tal van servies-onderdelen mee gemaakt worden, waaronder porseleinen kopjes.

Links

• SchoolTV - Hoe maak je porselein