Tyrannosaurus Rex: verschil tussen versies

Huidige versie van 17 mei 2022 om 10:49

Tyrannosaurus Rex
Tyrannosaurus

Uitgestorven

Leefgebied

Noord-Amerika

Leefomgeving

Waarschijnlijk Bossen en savannen

Behoort tot de

Tyrannosauridae

Portaal

Biologie

De Tyrannosaurus Rex (ook wel T-Rex) is een van de vele dinosaurussen die in het late Krijt-tijdperk heeft geleefd. Tyrannosaurus Rex betekent: "koning-tiransauriër". De Tyrannosaurus was ongeveer 13 meter lang, 5,5 meter hoog en kon 6½ ton wegen! Hij had een kop van 120 centimeter breed, met tanden erin die wel 30 centimeter lang konden worden! Tyrannosaurus is een tweevoetige dinosaurus.

Soort

De Tyrannosaurus Rex is een geslacht van de theropode dinosauriërs. In het jaar 1905 werd het type soort van het geslacht benoemd: de Tyrannosaurus Rex, wat koning-tiransauriër betekent. Er zijn nog wel andere soorten binnen het geslacht gevonden en benoemd, maar meestal wordt de Tyrannosaurus Rex als de enige echte soort gezien.

Leefperiode

De Tyrannosaurus Rex leefde zo ongeveer zeventig tot zesenzestig miljoen jaar geleden, tijdens het latere Krijt-Tijdperk. Het Krijt is een geologisch tijdperk dat duurde van ongeveer 145 tot 66 miljoen jaar geleden. Voor het Krijt-Tijdperk kwam de Jura en daarvoor kwam het Paleogeen, de eerste periode in het Cenozoïcum, ook een van de vele tijdperken. Het Krijt was een periode met een best wel warm klimaat en een hoge zeespiegel.

Ontdekking

De eerste resten van de Tyrannosaurus Rex werden waarschijnlijk in het jaar 1874 gevonden door Arthur Lakes bij Golden in Colorado. Het restje dat hij vond was een Tyrannosaurus Rex tand. Edward Drinker Cope vond in het jaar 1892 de eerste echte skeletdelen van de Tyrannosaurus Rex.

Leefgebied

Dit was het leefgebied van de Tyrannosaurus Rex

De Tyrannosaurus Rex leefde tijdens het late Krijt, in westelijke deel van het Noord-Amerika van nu. In het leefgebied van de Tyrannosaurus Rex stonden vooral naaldbomen en loofbomen, want er waren nog geen eikenbomen of sommige soorten grassen. Het leefgebied van de Tyrannosaurus Rex was heel groot, het gebied strekte zich namelijk van zuid naar noord uit over ongeveer twintig breedtegraden. Waarschijnlijk waren er daarom in het leefgebied van de Tyrannosaurus Rex een paar klimaatverschillen. Er waren bijvoorbeeld in het noorden redelijk koude winters en er was veel sneeuw. En dat was bijvoorbeeld niet zo in het zuiden, want daar was het veel droger met een savanneklimaat. Er is ook een gedachte dat de prooi-dinosaurussen iedere winter naar het zuiden trokken. De Tyrannosaurus Rexen vervolgde hun prooi. In de winter lieten de volwassen Tyrannosaurus Rexen waarschijnlijk een verenkleed groeien tegen de kou, met een witte camouflage kleur.

Lichaam info

Hier zie je hoe groot een Tyrannosaurus Rex kon worden

Tyrannosaurus was een heel speciaal reptiel. Hij was namelijk warmbloedig. Kleine, koudbloedige reptielen warmen zich op in de zon. De Tyrannosaurus Rex, met zijn enorm lichaam, zou heel veel tijd hebben nodig gehad om zich met zonnestralen op te warmen. Dus eigenlijk kwam het hem goed uit dat hij warmbloedig was. De temperatuur van T. Rex lijkt op die van de moderne vogels, rond 40 °C. Hij ademde met behulp van longzakken die telkens verse lucht in één richting door de longen persten. Ook al hadden de volwassen dieren schubben, de jonge Tyrannosaurus Rexen hadden waarschijnlijk simpele veren over hun lichaam om warm te blijven. De tyrannosaurus Rex kon best wel snel lopen, maar sommige onderzoekers zijn het er niet over eens of hij door zijn zware gewicht ook kon rennen. De meeste skeletten van Tyrannosaurus Rexen hebben een heuphoogte van 3,50 meter. Dat is hoger dan jij bent! De kop stak zelfs nog een halve meter boven de horizontaal gehouden rug. Lange tijd kwamen onderzoekers er niet achter hoe lang de Tyrannosaurus Rex echt was, omdat er sommige van de achterste staartwervels ontbraken. Daardoor werd de lengte ca 13 meter.

Grootste

Dit is Sue, de allergrootste Tyrannosaurus Rex ooit

De zwaarste Tyrannosaurus Rex ooit gevonden, genaamd Sue, zou zo'n 9000 kilo hebben gewogen. De schedel van dit enorme exemplaar is maar liefst anderhalve meter lang. Deze Tyrannosaurus Rex is wel een uitzondering. Een gemiddelde Tyrannosaurus Rex zou 'slechts' 6000 tot 8000 kilo hebben gewogen. Natuurlijk was/waren ook deze gigant(en) ooit heel klein geweest. Wanneer ze uit hun ei kropen, moeten ze minder dan tien kilo hebben gewogen. Maar de aandoenlijk kleine Tyrannosaurus Rexjes werden snel groot. Uit onderzoek blijkt dat de jonkies met name in hun tienerjaren (tussen de tien en twaalf en zeventien en achttien jaar in het bijzonder) heel snel groeiden. Dan konden ze in een jaar tijd wel 1000 kilo zwaarder worden.

Sue is gestorven door een parasiet die zich een weg door haar schedel heeft gegeten. De parasiet at een deel van haar hersenen op, waardoor ze niet meer kon eten, en zo van de hinger stierf.

Uitgestorven

De Tyrannosaurus Rex was een best wel grote en sterke dinosaurus, maar volgens sommige onderzoekers is de Tyrannosaurus Rex (en natuurlijk ook de andere dinosaurussen) uitgestorven door een meteoriet die op de Aarde terechtkwam, en heel veel vieze gassen zoals zwavel opwierp. Daardoor kregen de plantenetende dinosaurussen geen nieuwe planten meer, waardoor ze uitstierven, waardoor de vleesetende dino's en aaseters ook geen nieuw vlees meer kregen, waardoor ze óók uitstierven. De dinosaurussen die dat wel hadden overleefd, stikten alsnog omdat de planten geen nieuwe zuurstof gaven, omdat de meeste van hen dood waren. De andere dieren die maar een beetje voedsel nodig hadden, zoals insecten, overleefden het wel. Maar ook de meeste vliegende dino's, overleefden het ook, omdat ze naar andere plekken konden vliegen.

Aaseter of Jager

Men denkt dat de Tyrannosaurus Rex beide was. Omdat jagen heel veel kostbare moeite en energie kost, joeg de Tyrannosaurus Rex op een speciale manier: hij wachtte tot zijn prooi langs kwam, en probeerde deze dan met een hap te vangen en dood te bijten.

Indien de Tyrannosaurus Rex een andere jager vond, die een prooi had gevangen, joeg hij deze wel weg, zodat hij geen moeite moest doen om zelf een prooi te vangen.

De Tyrannosaurus Rex was dus een aaseter, én een jager.

Snelheid

Dat de Tyrannosaurus Rex een verschijning was om een blokje voor om te gaan, mag vaststaan. Maar stel dat we opeens oog in oog met zo’n gigant zouden staan. Zouden we het dan met succes op een rennen kunnen zetten? De wetenschap zegt van wel. De Tyrannosaurus Rex was zwaar, en zijn bouw stelde hem niet in staat om te lopen. Indien hij probeerde te lopen, zou hij zijn voeten kunnen breken. Waarschijnlijk waren snelle, kleine stapjes de beste manier voor Tyrannosaurus Rex om een beetje vaart te maken. Hoe snel de dinosaurus vooruitkwam door te snelwandelen, schat men sinds juli 2017 op 20 kilometer per uur. Niet sneller dan een mens dus. Dat wil dus niet zeggen dat Tyrannosaurus Rex in zijn tijd voortdurend achter de feiten aanliep. In de tijd van de Tyrannosaurus Rex leefden genoeg dinosaurussen die ook niet zo snel konden lopen (zoals de triceratops en de brachiosaurus) en dus prima op het menu van de Tyrannosaurus Rex pasten. Bovendien was de t-rex een dino met een goede conditie. Hij kon dit tempo lang volhouden!

Andere jagers, zoals de velociraptor, zouden wel verschillende malen sneller zijn geweest.

Verschil qua gebit

Dit is een Tyrannosaurus Rex tand

De Theropoda is de groep vleesetende dinosaurussen. De meeste Theropoden hadden een bek met scherpe tanden die prima geschikt waren om vlees mee af te scheuren en botten mee te kraken. Sommige Theropoden hadden zich een beetje gespecialiseerd, bijvoorbeeld in het eten van vissen of insecten. Er zijn zelfs een paar Theropoden bekend die misschien ook planten gegeten hebben. Alle andere dinosaurussen waren planteneters. Sommige gebitten waren meer gespecialiseerd in het afritsen van de bladeren van Varens, of het knabbelen aan kleine planten. Andere gebitten waren beter voor het naar binnen werken van veel grotere planten, of zelfs complete takken. Sommige planteneters kauwden hun voedsel in hun bek fijn. Andere planteneters slikten het door zonder echt te kauwen, waardoor ze veel langere darmen en dus een veel grotere buik nodig hadden om alles te verteren.

Op het witte doek

De films waarin de Tyrannosaurus Rex onder anderen verschijnt zijn:

3 extra weetjes

Weetje 1.

Dit is een Spinosaurus

Omdat het dier zo groot was, wordt door velen aangenomen dat de T-Rex de grootste vleesetende dinosaurus was. Maar de Tyrannosaurus Rex werd overtroffen door twee andere dinosaurussen: de Zuid-Amerikaanse Giganotosaurus, die ongeveer negen ton woog, en de Noord-Afrikaanse Spinosaurus, die bijna 10 ton woog. Gelukkig hebben deze drie krachtpatsers nooit de kans gehad om met elkaar te vechten, omdat ze in verschillende tijden en plaatsen leefden, gescheiden door miljoenen jaren en duizenden kilometers.

Weetje 2.

Op basis van gevonden fossielen en de vormen van hun heupen, kunnen we aannemen dat de vrouwtjes groter en zwaarder waren dan de mannetjes. De waarschijnlijke reden voor de grotere heupen, is dat de vrouwtjes instonden voor de voortplanting (het leggen van eieren). Of misschien was de vrouwelijke Tyrannosaurus Rex gewoon meer een volmaakte jager, zoals we zien bij de huidige vrouwelijke leeuwen.

Dit is een Giganotosaurus

Weetje 3.

Een uiterlijk kenmerk van de T-Rex wat niet bij de rest van zijn massieve lichaam lijkt te horen, zijn de onevenredig en kleine armen. De armen waren echter bijna een meter lang en waren mogelijk in staat 180 kilogram per arm in de lucht te werpen. In ieder geval waren de armen van de T-Rex niet de kleinste onder de vleesetende dinosaurussen. Het kroontje gaat naar de Carnotaurus, met armen die op kleine knobbeltjes leken.

Naturalis

Het gigantische skelet van de bekendste vleesetende dinosauriër, Tyrannosaurus Rex, werd in 2013 in Montana (VS) gevonden. Een team onder leiding van Naturalis-paleontoloog Anne Schulp groef het vervolgens botje voor botje op, in samenwerking met het Black Hills Institute in Hill City, South Dakota. Het skelet werd aansluitend geprepareerd, onderzocht en opgebouwd. Dankzij donaties en sponsorgelden lukte het Naturalis om de benodigde 5 miljoen euro bij elkaar te krijgen om het bijzondere fossiel naar Nederland te halen. Het skelet van wat uit onderzoek een vrouwtjes Tyrannosaurus Rex bleek te zijn, is in zeldzaam goede staat en zeer compleet. Trix werd de eerste Tyrannosaurus Rex die buiten Noord-Amerika in bezit is van een museum. Als enige ter wereld is bij deze Tyrannosaurus Rex de loodzware schedel op het skelet gemonteerd.

Dit is Trix, de eerste Tyrannosaurus Rex van Nederland.

Je kan Trix bezichtigen in het Naturalis museum in Leiden.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+{{dier
-{{SSW2020}}
-{{Dier
 |Naam=Tyrannosaurus Rex
 |Wetenschappelijke naam=Tyrannosaurus
+|Afbeelding=[[Bestand:Palais de la Decouverte Tyrannosaurus rex p1050042.jpg|300x300 px]]
-|Afbeelding=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:75._Tyrannosaurus-Rex.jpg
 |IUCN-status= Uitgestorven
-|Leefgebied=Noord-Amerika
+|Leefgebied=[[Noord-Amerika]]
 |Leefomgeving=Waarschijnlijk [[Bos (landschap)|Bossen]] en [[savanne]]n
-|Familie=Tyrannosauridae
+|Familie=[[Tyrannosauridae]]
-|AfbeeldingLeefgebied=
+|AfbeeldingLeefgebied=[[Bestand:Tyrannosaurus rex paleoareal.png|300x300 px]]
+|Leefperiode=66 miljoen jaar geleden. Tijdens het late Krijt.}}
-|Leefperiode=66 miljoen jaar geleden. Tijdens het late Krijt.}}De '''Tyrannosaurus''' '''Rex''' (ook wel '''T-Rex''') is één van de vele Dinosaurussen die in het late Krijt-tijdperk heeft geleefd. Tyrannosaurus Rex betekent: "koning-tiransauriër". De Tyrannosaurus is ongeveer 13 meter lang, 5,5 meter hoog en kan 6½ ton wegen! Hij heeft een kop van 120 centimeter breed, met tanden erin die wel 30 centimeter lang konden worden! Tyrannosaurus is een tweevoetige [[dinosaurus]].
+De '''Tyrannosaurus''' '''Rex''' (ook wel '''T-Rex''') is een van de vele [[dinosaurussen]] die in het late Krijt-tijdperk heeft geleefd. Tyrannosaurus Rex betekent: "koning-tiransauriër". De Tyrannosaurus was ongeveer 13 meter lang, 5,5 meter hoog en kon 6½ ton wegen! Hij had een [[kop]] van 120 centimeter breed, met [[tand]]en erin die wel 30 [[centimeter]] lang konden worden! Tyrannosaurus is een tweevoetige [[dinosaurus]].
-== Soort  ==
-De Tyrannosaurus Rex is een geslacht van de theropode dinosauriërs. In het jaar 1905 werd het type soort van het geslacht benoemd: de Tyrannosaurus Rex, wat koning-tiransauriër betekent. Er zijn nog wel andere soorten binnen het geslacht gevonden en benoemd, maar meestal wordt de Tyrannosaurus Rex als de enige echte soort gezien.
+== Soort ==
+De Tyrannosaurus Rex is een [[Geslacht (biologie)|geslacht]] van de [[theropode]] dinosauriërs. In het jaar 1905 werd het type [[Soort (biologie)|soort]] van het [[Geslacht (biologie)|geslacht]] benoemd: de Tyrannosaurus Rex, wat koning-tiransauriër betekent. Er zijn nog wel andere soorten binnen het geslacht gevonden en benoemd, maar meestal wordt de Tyrannosaurus Rex als de enige echte [[Soort (biologie)|soort]] gezien.
 == Leefperiode ==
-De Tyrannosaurus Rex leefde zo ongeveer zeventig tot zesenzestig miljoen jaar geleden, tijdens het latere Krijt-Tijdperk. Het Krijt is een geologisch tijdperk dat duurde van ongeveer 145 tot 66 miljoen jaar geleden. Voor het Krijt-tijdperk kwam de Jura en daarvoor kwam het Paleogeen, de eerste periode in het Cenozoïcum. Het Krijt was een periode met een best wel warm klimaat en een hoge zeespiegel.
+De Tyrannosaurus Rex leefde zo ongeveer zeventig tot zesenzestig [[miljoen]] [[jaar]] geleden, tijdens het latere [[Krijt (periode)|Krijt-Tijdperk]]. [[Krijt (periode)|Het Krijt]] is een [[Geologie|geologisch]] [[tijdperk]] dat duurde van ongeveer 145 tot 66 miljoen jaar geleden. Voor het [[Krijt (periode)|Krijt-Tijdperk]] kwam de [[Jura]] en daarvoor kwam het [[Paleogeen]], de eerste periode in het [[Cenozoïcum]], ook een van de vele tijdperken. [[Krijt (periode)|Het Krijt]] was een [[periode]] met een best wel warm [[klimaat]] en een hoge [[zeespiegel]].
 == Ontdekking ==
-De eerste resten van de Tyrannosaurus Rex werden waarschijnlijk in het jaar 1874 gevonden door Arthur Lakes bij Golden in Colorado. Het restje wat hij vond was een Tyrannosaurus Rex tand. Edward Drinker Cope vond in het jaar 1892 de eerste echte skeletdelen van de Tyrannosaurus Rex.
+De eerste [[resten]] van de Tyrannosaurus Rex werden waarschijnlijk in het jaar 1874 gevonden door [[Arthur Lakes]] bij [[Golden]] in [[Colorado]]. Het restje dat hij vond was een Tyrannosaurus Rex [[tand]]. [[Edward Drinker Cope]] vond in het jaar 1892 de eerste echte [[skelet]]delen van de Tyrannosaurus Rex.
 == Leefgebied ==
 [[Bestand:Tyrannosaurus rex paleoareal.png|miniatuur|Dit was het leefgebied van de Tyrannosaurus Rex]]
-De Tyrannosaurus Rex leefde tijdens het late Krijt, in westelijke deel van het Noord-Amerika van nu. In het leefgebied van de Tyrannosaurus Rex stonden vooral naaldbomen en loofbomen, want er waren nog geen eikenbomen of sommige soorten grassen. Het leefgebied van de Tyrannosaurus Rex was heel groot, het gebied strekte zich namelijk van zuid naar noord uit over ongeveer twintig breedtegraden. Waarschijnlijk waren er daarom in het leefgebied van de Tyrannosaurus Rex een paar klimaat- verschillen. Er waren bijvoorbeeld in het noorden redelijk koude winters en er was veel sneeuw. En dat was bijvoorbeeld niet zo in het zuiden, want daar was het veel droger met een savanneklimaat.Er is ook een gedachte dat de prooi-dinosaurussen iedere winter naar het zuiden trokken. De Tyrannosaurus Rex vervolgde hun prooi. In de winter lieten de volwassen Tyrannosaurus Rexen waarschijnlijk een verenkleed groeien tegen de kou, met een witte camouflage kleur.
+De Tyrannosaurus Rex [[Leven|leefde]] tijdens het late [[Krijt (periode)|Krijt]], in westelijke deel van het Noord-Amerika van nu. In het [[leefgebied]] van de Tyrannosaurus Rex stonden vooral [[Naaldboom|naaldbomen]] en [[Loofboom|loofbomen]], want er waren nog geen [[Eikenboom|eikenbomen]] of sommige soorten [[gras]]sen. Het [[leefgebied]] van de Tyrannosaurus Rex was heel groot, het [[gebied]] strekte zich namelijk van [[zuid]] naar [[noord]] uit over ongeveer twintig [[Breedtegraad|breedtegraden]]. Waarschijnlijk waren er daarom in het [[leefgebied]] van de Tyrannosaurus Rex een paar [[klimaat]]verschillen. Er waren bijvoorbeeld in het [[noord]]en redelijk koude [[winter]]s en er was veel [[sneeuw]]. En dat was bijvoorbeeld niet zo in het [[zuid]]en, want daar was het veel droger met een [[savanneklimaat]]. Er is ook een gedachte dat de [[prooi]]-[[dinosaurussen]] iedere winter naar het [[zuid]]en trokken. De Tyrannosaurus Rexen [[Vervolging|vervolgde]] hun prooi. In de winter lieten de [[volwassen]] Tyrannosaurus Rexen waarschijnlijk een [[Veer|verenkleed]] groeien tegen de kou, met een witte [[camouflage]] kleur.
 == Lichaam info ==
 [[Bestand:Tyrannosaurus rex-1.svg|miniatuur|Hier zie je hoe groot een Tyrannosaurus Rex kon worden]]
-Tyrannosaurus was een heel speciaal reptiel, hij was namelijk warmbloedig. Kleine, koudbloedige reptielen warmen zich op in de zon. T. Rex, met zijn enorm lichaam, zou heel veel tijd hebben nodig gehad om zich met zonnestralen op te warmen. Dus eigenlijk kwam het hem goed uit dat hij warmbloedig was. De temperatuur van T. Rex lijkt op die          van de moderne vogels, rond 40°C. Hij ademde met behulp van longzakken die telkens verse lucht in één richting door de longen te persen. Ook al hadden de volwassen dieren schubben, de jonge Tyrannosaurus Rexen hadden waarschijnlijk simpele veren over hun lichaam om warm te blijven. De tyrannosaurus Rex kon best wel snel lopen, maar sommige onderzoekers zijn het er niet over eens of hij door z’n zware gewicht ook kon rennen. De meeste skeletten van Tyrannosaurus Rexen hebben een heup hoogte van 3,50 meter. Dat is hoger dan dat jij bent! De kop stak zelfs nog een halve meter boven de horizontaal gehouden rug. Heel lang kwamen onderzoekers er niet achter hoe lang de Tyrannosaurus Rex echt was, omdat er sommige van de achterste staartwervels ontbraken. Daardoor werd de lengte geschat op elf tot veertien meter.
+Tyrannosaurus was een heel speciaal [[reptiel]]. Hij was namelijk [[warmbloedig]]. Kleine, [[koudbloedig]]e reptielen warmen zich op in de [[zon]]. De Tyrannosaurus Rex, met zijn enorm [[lichaam]], zou heel veel [[tijd]] hebben nodig gehad om zich met [[Zonnestraal|zonnestralen]] op te warmen. Dus eigenlijk kwam het hem goed uit dat hij [[warmbloedig]] was. De [[temperatuur]] van T. Rex lijkt op die van de moderne [[vogels]], rond 40&nbsp;°C. Hij [[Ademen|ademde]] met behulp van [[longzakken]] die telkens verse [[Lucht (zuurstof)|lucht]] in één richting door de [[longen]] persten. Ook al hadden de volwassen [[dieren]] [[schub]]ben, de jonge Tyrannosaurus Rexen hadden waarschijnlijk simpele [[Veer|veren]] over hun [[lichaam]] om warm te blijven. De tyrannosaurus Rex kon best wel snel [[lopen]], maar sommige [[onderzoeker]]s zijn het er niet over eens of hij door zijn zware [[gewicht]] ook kon [[rennen]]. De meeste [[skelet]]ten van Tyrannosaurus Rexen hebben een [[heup]]hoogte van 3,50 [[meter]]. Dat is hoger dan jij bent! De [[kop]] stak zelfs nog een halve [[meter]] boven de [[horizontaal]] gehouden [[rug]]. Lange tijd kwamen [[onderzoeker]]s er niet achter hoe [[Lengte|lang]] de Tyrannosaurus Rex echt was, omdat er sommige van de achterste [[staartwervel]]s ontbraken. Daardoor werd de lengte ca  13 [[meter]].
 == Grootste ==
 [[Bestand:T-rex Sue 1070327.jpg|miniatuur|Dit is Sue, de allergrootste Tyrannosaurus Rex ooit]]
-De zwaarste Tyrannosaurus Rex ooit gevonden, genaamd Sue, zou zo'n 9000 kilo hebben gewogen. De schedel van dit enorme exemplaar is maar liefst anderhalve meter lang. Let op. Dit is wel een uitzondering. Een gemiddelde Tyrannosaurus Rex zou 'slechts' 6000 tot 8000 kilo hebben gewogen. Natuurlijk was/waren ook deze gigant(en) ooit heel klein geweest. Wanneer ze uit hun ei kropen, moeten ze minder dan tien kilo hebben gewogen. Maar de aandoenlijk kleine Tyrannosaurus Rexjes werden snel groot. Uit onderzoek blijkt dat de jonkies met name in hun tienerjaren (tussen de tien en twaalf en zeventien en achttien jaar in het bijzonder) heel snel groeiden. Dan konden ze in een jaar tijd wel 1000 kilo zwaarder worden.
+De [[Zwaar - licht|zwaarste]] Tyrannosaurus Rex ooit gevonden, genaamd [[Sue]], zou zo'n 9000 [[Kilogram|kilo]] hebben gewogen. De [[schedel]] van dit enorme exemplaar is maar liefst anderhalve [[meter]] lang. Deze Tyrannosaurus Rex is wel een [[uitzondering]]. Een [[gemiddeld]]e Tyrannosaurus Rex zou 'slechts' 6000 tot 8000 [[Kilogram|kilo]] hebben [[Wegen|gewogen]]. Natuurlijk was/waren ook deze gigant(en) ooit heel [[klein]] geweest. Wanneer ze uit hun [[ei]] kropen, moeten ze minder dan tien [[Kilogram|kilo]] hebben [[Wegen|gewogen]]. Maar de [[aandoenlijk]] kleine Tyrannosaurus Rexjes werden snel [[groot]]. Uit onderzoek blijkt dat de [[jonkie]]s met name in hun [[tienerjaren]] (tussen de tien en twaalf en zeventien en achttien [[jaar]] in het bijzonder) heel snel [[Groeien|groeiden]]. Dan konden ze in een [[jaar]] tijd wel 1000 kilo [[zwaar]]der worden.
+Sue is gestorven door een parasiet die zich een weg door haar schedel heeft gegeten. De parasiet at een deel van haar hersenen op, waardoor ze niet meer kon eten, en zo van de hinger stierf.
-=== Gestorven           ===
-Natuurlijk gaan ook de grote Tyrannosaurus Rexen dood. Ook Sue. Sue is namelijk gestorven door  een parasiet. Maar hoe? Sue was dus waarschijnlijk aan het jagen op andere Dino’s. Maar toen kwam er een parasiet, en die sprong op Sue. De parasiet at zich een weg door haar kop, en zelfs door haar schedel! Toen at de parasiet delen van Sue’s hersenen op, en kreeg Sue problemen in haar hersenen waardoor ze niet meer kon eten. Uiteindelijk stierf ze aan de hongerdood.
 == Uitgestorven ==
-De Tyrannosaurus Rex was een best wel grote en sterke Dinosaurus, maar volgens sommige onderzoekers is de Tyrannosaurus Rex ( en natuurlijk ook de andere Dinosaurussen ) uitgestorven door een meteoriet die op de Aarde terecht kwam, en heel veel zwavel op wierp. Daardoor kregen de planten etende Dinosaurussen geen nieuwe planten meer, waardoor ze uitstierven, waardoor de Vleeseters en Aaseters ook geen nieuw vlees meer kreeg, waardoor ze óók uitstierven. De Dinosaurussen die dat wel hadden overleefd, stikten alsnog omdat de planten geen nieuwe zuurstof gaven, omdat de meeste van hun dood waren.
+De Tyrannosaurus Rex was een best wel grote en sterke [[dinosaurus]], maar volgens sommige [[onderzoeker]]s is de Tyrannosaurus Rex (en natuurlijk ook de andere dinosaurussen) [[Uitsterven|uitgestorven]] door een [[meteoriet]] die op de [[Aarde (planeet)|Aarde]] terechtkwam, en heel veel vieze [[gas]]sen zoals [[zwavel]] opwierp. Daardoor kregen de plantenetende dinosaurussen geen nieuwe [[planten]] meer, waardoor ze uitstierven, waardoor de [[Vleeseter|vleesetende]] dino's en [[aaseters]] ook geen nieuw [[vlees]] meer kregen, waardoor ze óók uitstierven. De dinosaurussen die dat wel hadden overleefd, stikten alsnog omdat de planten geen nieuwe zuurstof gaven, omdat de meeste van hen [[dood]] waren. De andere [[dieren]] die maar een beetje [[voedsel]] nodig hadden, zoals [[insect]]en, overleefden het wel. Maar ook de meeste [[vliegen]]de dino's, overleefden het ook, omdat ze naar andere [[plek]]ken konden [[vliegen]].
-== Aaseter of Vleeseter ==
+== Aaseter of Jager ==
+Men denkt dat de Tyrannosaurus Rex beide was. Omdat jagen heel veel kostbare moeite en [[energie]] kost, joeg de Tyrannosaurus Rex op een speciale manier: hij wachtte tot zijn [[prooi]] langs kwam, en probeerde deze dan met een hap te vangen en dood te bijten.
-Als de Tyrannosaurus Rex tenminste joeg. Want dat laatste is helemaal niet zo logisch als je misschien denkt. Moest dinosaurus moest ongetwijfeld heel veel eten om zijn lichaam te kunnen onderhouden. Maar de jacht vergde ook weer heel veel van zijn lichaam. Daarom is het helemaal niet zo’n gek idee dat de Tyrannosaurus Rex helemaal niet of zelden joeg. Wellicht schoof hij gewoon bij andere dinosaurussen aan en was hij geen jager, maar een aaseter. Met zijn imposante verschijning moet het tenslotte niet heel lastig zijn geweest om de prooi van andere jagers af te pakken. Toch is uit recentelijk onderzoek gebleken dat de Tyrannosaurus Rex hoogstwaarschijnlijk zijn eigen boontjes moest doppen. Hij zou simpelweg niet in de gelegenheid zijn geweest om prooien te stelen: deze waren al weg voor hij het wist. Toch zou de Tyrannosaurus Rex niet heel actief gejaagd hebben. Dat kostte waarschijnlijk teveel energie. Het is aannemelijker dat hij zijn prooi opwachtte en deze zodra de gelegenheid zich voordeed, greep.
+Indien de Tyrannosaurus Rex een andere [[jager]] vond, die een [[prooi]] had gevangen, joeg hij deze wel weg, zodat hij geen moeite moest doen om zelf een prooi te vangen.
-== Snelste? ==
-Dat de Tyrannosaurus Rex een verschijning was om een blokje voor om te gaan, mag vaststaan. Maar stel dat we opeens oog in oog met zo’n gigant zouden staan. Zouden we het dan met succes op      een rennen kunnen zetten? De wetenschap is er nog niet helemaal uit hoe snel de Tyrannosaurus Rex was. Tenslotte moest het beest natuurlijk wel alle kilo’s meeslepen. Het is niet aannemelijk dat de Tyrannosaurus Rex kon rennen. Waarschijnlijk waren snelle, kleine stapjes de beste manier voor Tyrannosaurus Rex om een beetje vaart te maken. Hoe hard de dinosaurus exact kon lopen, blijft onduidelijk. Maar waarschijnlijk niet veel sneller dan een mens, vertelde ''[https://www.nature.com/ Nature]''. Dat wil dus niet zeggen dat Tyrannosaurus Rex in zijn tijd voortdurend achter de feiten aanliep. In de tijd van de Dino leefden genoeg Dinosaurussen die ook niet zo snel konden lopen en dus prima op het menu van de Tyrannosaurus Rex pasten. Handig!
+De Tyrannosaurus Rex was dus een aaseter, én een jager.
+== Snelheid ==
+Dat de Tyrannosaurus Rex een verschijning was om een blokje voor om te gaan, mag vaststaan. Maar stel dat we opeens oog in oog met zo’n [[Gigantisch|gigant]] zouden [[staan]]. Zouden we het dan met succes op een [[rennen]] kunnen [[zetten]]? De wetenschap zegt van wel. De Tyrannosaurus Rex was zwaar, en zijn bouw stelde hem niet in staat om te lopen. Indien hij probeerde te lopen, zou hij zijn voeten kunnen breken. Waarschijnlijk waren snelle, kleine [[stap]]jes de beste manier voor Tyrannosaurus Rex om een beetje [[Vaart maken|vaart te maken]]. Hoe snel de [[dinosaurus]] vooruitkwam door te snelwandelen, schat men sinds juli 2017 op 20 kilometer per uur. Niet sneller dan een [[mens]] dus. Dat wil dus niet zeggen dat Tyrannosaurus Rex in zijn tijd voortdurend achter de [[feit]]en aanliep. In de [[tijd]] van de Tyrannosaurus Rex [[Leven|leefden]] genoeg [[dinosaurussen]] die ook niet zo snel konden [[lopen]] (zoals de [[triceratops]] en de [[Brachiosaurus|brachiosaurus)]] en dus prima op het [[menu]] van de Tyrannosaurus Rex pasten. Bovendien was de t-rex een dino met een goede conditie. Hij kon dit tempo lang volhouden!
+Andere jagers, zoals de [[velociraptor]], zouden wel verschillende malen sneller zijn geweest.
 == Verschil qua gebit ==
 [[Bestand:The Childrens Museum of Indianapolis - Tyrannosaurus rex tooth.jpg|miniatuur|Dit is een Tyrannosaurus Rex tand]]
-De Theropoda is de groep vleesetende Dino’s. De meeste Theropoden hadden een bek met scherpe tanden die prima geschikt waren om vlees mee af te scheuren en botten mee te kraken. Sommige Theropoden hadden zich een beetje gespecialiseerd, bijvoorbeeld in het eten van vissen of insecten. Er zijn zelfs een paar Theropoden bekend die misschien ook planten gegeten hebben. Alle andere Dino’s waren planteneters. Sommige gebitten waren meer gespecialiseerd in het afritsen van Varen bladeren, of het knabbelen aan kleine planten. Andere gebitten waren beter voor het naar binnen werken van veel grotere planten, of zelfs complete takken. Sommige planteneters kauwden hun voedsel in hun bek fijn. Andere planteneters slikten het door zonder echt te kauwen, waardoor ze veel langere darmen en dus een veel grotere buik nodig hadden om alles te verteren.
+De [[Theropoda]] is de groep [[Vleeseter|vleesetende]] [[dinosaurussen]]. De meeste [[Theropoden]] hadden een [[bek]] met [[scherp]]e [[tand]]en die prima geschikt waren om [[vlees]] mee af te scheuren en [[Bot (anatomie)|botten]] mee te kraken. Sommige [[Theropoden]] hadden zich een beetje [[Specialiseren|gespecialiseerd]], bijvoorbeeld in het eten van [[vissen]] of [[insect]]en. Er zijn zelfs een paar [[Theropoden]] bekend die misschien ook [[planten]] gegeten hebben. Alle andere [[dinosaurussen]] waren [[planteneters]]. Sommige [[gebit]]ten waren meer [[Specialiceren|gespecialiseerd]] in het afritsen van de bladeren van [[Varens]], of het [[knabbelen]] aan kleine [[planten]]. Andere [[gebit]]ten waren beter voor het naar binnen werken van veel grotere [[planten]], of zelfs complete [[tak]]ken. Sommige [[planteneter]]s [[Kauwen|kauwden]] hun [[voedsel]] in hun [[bek]] fijn. Andere planteneters [[Doorslikken|slikten het door]] zonder echt te [[kauwen]], waardoor ze veel langere [[darm]]en en dus een veel grotere [[buik]] nodig hadden om alles te [[verteren]].
 == Op het witte doek ==
-De films waarin de Tyrannosaurus Rex onder anderen verschijnt zijn:
+De [[film]]s waarin de Tyrannosaurus Rex onder anderen verschijnt zijn:
-* Jurassic park
+* [[Jurassic park]]
-* The Lost World
+* [[The Lost World]]
-* Jurassic park III
+* [[Jurassic park III]]
-* Jurassic World
+* [[Jurassic World]]
-* Platvoet en zijn vriendjes
+* [[Platvoet en zijn vriendjes]]
-* The Good Dinosaur
+* [[The Good Dinosaur]]
 == 3 extra weetjes ==
 '''Weetje 1.'''
 [[Bestand:Spinosaurus size comparison.svg|miniatuur|Dit is een Spinosaurus]]
-Omdat het dier zo groot was, wordt door velen aangenomen dat de T-Rex de grootste vleesetende dinosaurus was. Maar de Tyrannosaurus Rex werd overtroffen door twee andere dinosaurussen: de Zuid-Amerikaanse Gigantosaurus, die ongeveer negen ton woog, en de Noord-Afrikaanse Spinosaurus, die bijna 10 ton woog. Gelukkig hebben deze drie krachtpatsers nooit de kans gehad om met elkaar te vechten, omdat ze in verschillende tijden en plaatsen leefden, gescheiden door miljoenen jaren en duizenden kilometers.
+Omdat het [[dier]] zo groot was, wordt door velen aangenomen dat de T-Rex de grootste vleesetende dinosaurus was. Maar de Tyrannosaurus Rex werd overtroffen door twee andere dinosaurussen: de [[Zuid-Amerikaans]]e [[Giganotosaurus]], die ongeveer negen ton [[Wegen|woog]], en de [[Noord-Afrikaans]]e    [[Spinosaurus]], die bijna 10 ton woog. Gelukkig hebben deze drie krachtpatsers nooit de kans gehad om met elkaar te [[vechten]], omdat ze in verschillende tijden en [[plaats]]en [[Leven|leefden]], gescheiden door [[miljoen]]en jaren en [[duizend]]en [[kilometer]]s.
 '''Weetje 2.'''
-Op basis van gevonden fossielen en de vormen van hun heupen, kunnen we aannemen dat de vrouwtjes groter en zwaarder waren dan de mannetjes. De waarschijnlijke reden voor de grotere heupen, is dat de vrouwtjes instonden voor de voortplanting (het leggen van eieren). Of misschien was de vrouwelijke Tyrannosaurus Rex gewoon meer een volmaakte jager, zoals we zien bij de huidige vrouwelijke leeuwen.
+Op basis van gevonden [[fossiel]]en en de vormen van hun heupen, kunnen we aannemen dat de vrouwtjes groter en zwaarder waren dan de mannetjes. De waarschijnlijke reden voor de grotere heupen, is dat de vrouwtjes instonden voor de [[voortplanting]] (het leggen van eieren). Of misschien was de vrouwelijke Tyrannosaurus Rex gewoon meer een volmaakte jager, zoals we zien bij de huidige vrouwelijke leeuwen.
-[[Bestand:Giganotosaurus specimens.svg|miniatuur|Dit is een Gigantosaurus]]
+[[Bestand:Giganotosaurus specimens.svg|miniatuur|Dit is een Giganotosaurus]]
 '''Weetje 3.'''
-Een uiterlijk kenmerk van de T-Rex wat niet bij de rest van zijn massieve lichaam lijkt te horen, zijn de onevenredig en kleine armen. De armen waren echter bijna een meter lang en waren mogelijk in staat 180 kilogram per arm in de lucht te werpen. In ieder geval waren de armen van de T-Rex niet de kleinste onder de vleesetende dinosaurussen. Het kroontje gaat naar de Carnotaurus, met armen die op kleine knobbeltjes leken.
+Een uiterlijk [[kenmerk]] van de T-Rex wat niet bij de rest van zijn massieve lichaam lijkt te horen, zijn de onevenredig en kleine armen. De armen waren echter bijna een [[meter]] [[Lengte|lang]] en waren mogelijk in staat 180 [[kilogram]] per arm in de lucht te werpen. In ieder geval waren de armen van de T-Rex niet de kleinste onder de vleesetende dinosaurussen. Het kroontje gaat naar de [[Carnotaurus]], met armen die op kleine [[knobbeltjes]] leken.
 == Naturalis ==
+Het gigantische skelet van de bekendste [[Vleeseter|vleesetende]] [[dinosauriër]], Tyrannosaurus Rex, werd in [[2013]] in [[Montana (staat)|Montana]] ([[Verenigde Staten|VS]]) gevonden. Een team onder leiding van [[Naturalis]]-[[paleontoloog]] Anne Schulp groef het vervolgens botje voor botje op, in samenwerking met het [[Black Hills Institute]] in [[Hill City]], [[South Dakota]]. Het [[skelet]] werd aansluitend [[Prepareren|geprepareerd,]] [[Onderzoeken|onderzocht]] en [[Opbouwen|opgebouwd]]. Dankzij [[Doneren|donaties]] en [[sponsorgelden]] lukte het [[Naturalis]] om de benodigde 5 [[miljoen]] [[euro]] bij elkaar te krijgen om het bijzondere fossiel naar [[Nederland]] te halen. Het [[skelet]] van wat uit onderzoek een vrouwtjes Tyrannosaurus Rex bleek te zijn, is in [[zeldzaam]] goede staat en zeer [[compleet]]. [[Trix]] werd de eerste Tyrannosaurus Rex die buiten [[Noord-Amerika]] in bezit is van een museum. Als enige ter [[wereld]] is bij deze Tyrannosaurus Rex de [[Loodzwaar|loodzware]] [[Schedel (bot)|schedel]] op het [[skelet]] gemonteerd.
-Op maandag 5 augustus om 9:30 uur arriveerde het skelet van de Tyrannosaurus Rex Trix van Naturalis terug in Leiden. Na een reis door Europa is het pronkstuk van Naturalis op tijd ‘thuis’ om bij de opening van het nieuwe museum de eerste bezoekers te ontvangen. Naturalis is na een grootscheepse verbouwing vanaf 31 augustus weer open voor publiek.
-[[Bestand:T-Rex Naturalis Leiden hnapel 2019 01.jpg|miniatuur|Dit is Trix, de eerste Tyrannosaurus Rex van Nederland.]]
+<nowiki/>[[Bestand:T-Rex Naturalis Leiden hnapel 2019 01.jpg|miniatuur|Dit is Trix, de eerste Tyrannosaurus Rex van Nederland.]]
+Je kan Trix bezichtigen in het Naturalis museum in [[Leiden]].
-Vanaf 5 augustus werden in 2 dagen het frame en alle onderdelen van het 66 miljoen jaar oude skelet zorgvuldig in elkaar gezet op de permanente ereplek in zaal Dinotijd. Daar speelt Trix, zoals Naturalis deze oude dame in 2016 heeft genoemd, de hoofdrol in het verhaal over dinosauriërs en de tijd waarin die leefden. De onderzoekers van Naturalis kwamen dankzij hun Dino vondsten veel te weten over deze soorten en hun leefomgeving. Zaal Dinotijd neemt bezoekers mee naar die tijd en brengt de versteende skeletten bijna tot leven.
-=== Helemaal zelf opgegraven ===
-Het gigantische skelet van de bekendste vleesetende dinosauriër, Tyrannosaurus Rex, werd in 2013 in Montana (VS) gevonden. Een team onder leiding van Naturalis-paleontoloog Anne Schulp groef het vervolgens botje voor botje op, in samenwerking met het Black Hills Institute in Hill City, South Dakota. Het skelet werd aansluitend geprepareerd, onderzocht en opgebouwd. Dankzij donaties en sponsorgelden lukte het Naturalis om de benodigde 5 miljoen euro bij elkaar te krijgen om het bijzondere fossiel naar Nederland te halen. Het skelet van wat uit onderzoek een vrouwtjes Tyrannosaurus Rex bleek te zijn, is in zeldzaam goede staat en zeer compleet. Trix werd de eerste Tyrannosaurus Rex die buiten Noord-Amerika in bezit is van een museum. Als enige ter wereld is bij deze Tyrannosaurus Rex de loodzware schedel op het skelet gemonteerd.
-=== De reis van Trix ===
-Vanaf september 2016 was Tyrannosaurus Rex Trix voor het eerst te bewonderen in de tentoonstelling Tyrannosaurus Rex in Town. In het toenmalige entreegebouw van Naturalis in Leiden, het Pesthuis, werd zij in negen maanden bewonderd door 293.000 bezoekers. Wegens de bouw van het nieuwe museum besloot Naturalis het skelet tijdelijk te verhuren. In juni 2017 startte Tyrannosaurus Rex haar tour door Europa. Ze reisde via Salzburg en aansluitend Barcelona naar Parijs. Waar de grens van 1 miljoen bezoekers gepasseerd werd. Na Parijs was Tyrannosaurus Rex nog te bewonderen in Lissabon en tot eind juli in Glasgow. In totaal hebben nu 1,2 miljoen mensen de Tyrannosaurus Rex bezocht. Op 5 augustus komt ze dus thuis op haar laatste bestemming: het nieuwe Naturalis in Leiden.
 [[Categorie:Dinosaurus]]

Tyrannosaurus Rex: verschil tussen versies

Huidige versie van 17 mei 2022 om 10:49

Inhoud

Soort

Leefperiode

Ontdekking

Leefgebied

Lichaam info

Grootste

Uitgestorven

Aaseter of Jager

Snelheid

Verschil qua gebit

Op het witte doek

3 extra weetjes

Naturalis

Navigatiemenu

Zoeken