Nepnieuws

Een protest in New York City tegen nepnieuws dat door oud-president Donald Trump werd verspreid.

Nepnieuws (Engels: fake news) is nieuws dat niet waar is.

"Dat is nepnieuws!" hoor je tegenwoordig vaak. Het nieuws komt op allerlei manieren tot ons. Mondeling of via de krant, de televisie, de radio en natuurlijk via het internet. Op computers, tablets, telefoons kunnen we ook van alles lezen, maar is het het allemaal wel waar? Klopt alle informatie wel die je hoort of leest? Klopt alle informatie wel die op WikiKids staat? Iedereen kan hier een artikel schrijven! Is het echt waar, of is het nep?

Hoe kun je dat onderzoeken? Door te zoeken naar andere bronnen die over hetzelfde onderwerp gaan. Check meerdere bronnen of iets waar is. Zorg ervoor dat je altijd ook op een andere manier naar de waarheid zoekt.

Veel mensen zien zaken op X, Facebook, Snapchat of via andere sociale media voorbij komen. Er zijn mensen die dan denken dat alles waar is wat op Facebook staat, omdat ze niet naar nieuwsuitzendingen kijken of luisteren, of de krant lezen. Of simpelweg omdat ze er te weinig van afweten: het kan ook helpen als je zelf al iets afweet van het onderwerp waarover het gaat.

Het zijn journalisten die het nieuws via krant of tv aan ons melden. Zij denken na en gaan op onderzoek uit, doen aan factchecking en schrijven niet zomaar iets op. Dat laatste gebeurt vaak wél op sociale media. Iedereen kan iets schrijven en als het door andere mensen allemaal wordt overgenomen, geliked en geretweet dan lijkt het waar te zijn, maar dat hoeft helemaal niet. Als het niet waar is dan noemt men dat 'nepnieuws'.

Er zijn ook mensen die roepen, of twitteren (op X schrijven) dat iets nepnieuws is, omdat ze het er niet mee eens zijn. Of het komt ze niet goed uit! Als je het dan maar heel vaak zegt dat het nepnieuws is, dan gaan andere mensen ook denken dat het niet echt is, terwijl dat wél zo is.

Geschiedenis

Voorbeeld van nepnieuws in de 19e eeuw. Een missionaris die kijkt over de rand van de platte aarde in de Middeleeuwen

Nepnieuws is niet iets van alleen onze tijd. Vroeger bestond het ook al. Het kon ook sinds de uitvinding van de boekdrukkunst nog gemakkelijker worden verspreid.

Een voorbeeld is de propaganda tegen de koning van Spanje, Filips II gedurende de Tachtigjarige oorlog. Toen de oorlog al lang voorbij was, werd Filips II nog steeds als een schurk gezien. Ook de Engelsen vonden Filips II maar niets. Alle negatieve verhalen en overdrijvingen over Filips II en de Spanjaarden werden later de Zwarte Legende genoemd.

Een ander voorbeeld van nephistorie is de mythe van de platte aarde.

Heel bekend is de propaganda vol met nepnieuws zoals het gebruikt werd in de Sovjet-Unie, het communistische China en in Duitsland in de tijd van Adolf Hitler. Ze deden net alsof het met het eigen land goed ging en met de andere landen slecht. Dat deden ze door extra aandacht te schenken aan slechte dingen uit andere landen. De gegevens uit het eigen land werden dan vaak een beetje aangepast. En in een oorlog werd en wordt nepnieuws bewust verspreid om de vijand te misleiden.

Informatie

Hoe ontdek je nepnieuws?

• Nepnieuws en nephistorie (Wikiwijs)
• Nepnieuwsquiz (NTR)

Video's

Wat is nepnieuws?

• Wat is nepnieuws? (NTR/Clipphanger)
• Nepnieuws (NOS-NTR/Nieuwsuur in de klas)
• Media en desinformatie (HUMAN/Medialogica in de klas)

Hoe kan nepnieuws worden herkend?

• Waarom is het moeilijk om nepnieuws te herkennen? (NOS Jeugdjournaal)
• Hoe herken je nepnieuws? (NTR/ZappSkills)

Wat zijn voorbeelden van nepnieuws?

• Afleveringen van programma met voorbeelden van nepnieuws (KRO-NCRV/Pointer Checkt)
• Propaganda en desinformatie in oorlogstijd (VPRO/Tegenlicht in de klas)
• De mythe van de platte aarde (Levensbeschouwing.net)

Poster Nepnieuws

De poster Nepnieuws is ontwikkeld door B. Hummel. Klik op de afbeelding voor een grotere weergave. Kan worden gedownload en op A4 worden afgedrukt.

Poster (A4) Nepnieuws.