Tiktaalik: verschil tussen versies

Huidige versie van 14 okt 2020 om 18:14

De Tiktaalik is een dier wat 385 miljoen jaar geleden op aarde leefde. Het leefde in het tijdperk Devoon. De Tiktaalik is een bijzonder dier, omdat het de overgang weergeeft tussen vis en landdier. De Tiktaalik zit er precies tussenin. Het is een belangrijk dier om de evolutie van mensen te beschrijven. De Tiktaalik leeft nu niet meer.

De evolutie van vissen naar landdieren

Kaart van Ellesmere Island, bij de pijl de vindplaats van het fossiel.

Ellesmere Island

Onderzoekers hebben jarenlang gezocht naar een dier dat half vis, half landdier is. Ze zijn in 1999 al begonnen met zoeken op Ellesmere Island naar een fossiel. In 2004 vonden ze uiteindelijk een fossiel. Het was een spannende ontdekking, omdat er een fossiel van een nieuw diersoort was gevonden. Het was de Tiktaalik: half vis, half landdier.

Naam

De naam van de Tiktaalik om van het Inuktitut, de taal van de Inuït. Het betekent grote zoetwatervis. Je spreekt de naam uit als: tik-táh-lik.

Bijzondere eigenschappen

De Tiktaalik is niet zomaar een dier. Het is een bijzonder dier dat eigenschappen heeft van vissen en amfibieën.

Schubben

De Tiktaalik had net als andere vissen schubben over zijn hele lichaam. Hierdoor lijkt het een echte vis.

Ademhalen

De Tiktaalik is bijzonder omdat hij op twee manieren kon ademhalen. Hij haalde adem met zijn kieuwen, net als andere vissen. En net als mensen, met zijn longen. Een voordeel hiervan was dat hij boven en onder water kon ademhalen.

De botten in de poot van de Tiktaalik.

Vinnen of poten?

De Tiktaalik heeft hele bijzondere poten of vinnen. Van de buitenkant lijken het vinnen. Ze hebben schubben en dezelfde vorm als vinnen. Maar wanneer je naar de botten van de vinnen kijkt, lijken dit net poten. Dit kan je zien aan de verschillende onderdelen van een arm die herkenbaar zijn: bovenarm, onderarm en vingers. Het is niet duidelijk of de Tiktaalik nu poten heeft of vinnen. De spieren in de poten van de Tiktaalik waren nog niet sterk genoeg om op te kunnen lopen, maar hij kon zichzelf er wel mee opdrukken.

Nek

Bij vissen zit het hoofd meteen aan de romp vast. De Tiktaalik is de eerste vis die een nek heeft. Zijn hoofd zit niet meer vast aan de romp. Dit kwam voor de Tiktaalik goed van pas wanneer hij boven water kwam. Zo kon hij zijn hoofd boven het wateroppervlak draaien om de gehele omgeving te overzien.

Ribben

De Tiktaalik heeft ribben. Dit is heel bijzonder voor een vis. De ribben zijn er om zijn longen te beschermen. Daarnaast zorgde het ook voor stevigheid aan zijn lichaam als hij boven water kwam.

Schedel van de Tiktaalik

Schedel

De schedel van een Tiktaalik is heel bijzonder. Vissen hebben een schedel die lang en recht is. De Tiktaalik heeft een schedel die plat is. Zijn ogen staan bovenop de schedel, waardoor hij gemakkelijk kon zien boven het wateroppervlak. Er lijken al oren op de schedel van de Tiktaalik te ontstaan, maar dit is niet helemaal zeker.

Gewone vis

Als je de kopjes hierboven goed hebt gelezen, dan zou je denken dat de Tiktaalik geen gewone vis is. Hij heeft heel veel dingen die gewone vissen niet hebben. Hij lijkt soms meer op een amfibie. Sommige mensen denken dat de Tiktaalik wel een gewone vis is. Zij denken dat het dier dat van vis naar landdier is veranderd niet bestaat.

De Tiktaalik half op het land.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Pabo}}
 De '''Tiktaalik''' is een dier wat 385 miljoen jaar geleden op aarde leefde. Het leefde in het tijdperk [[Devoon]]. De ''Tiktaalik'' is een bijzonder dier, omdat het de overgang weergeeft tussen vis en landdier. De ''Tiktaalik'' zit er precies tussenin. Het is een belangrijk dier om de [[evolutie]] van mensen te beschrijven. De ''Tiktaalik'' leeft nu niet meer.
 [[Bestand:Fishapods.png|miniatuur|rechts|De evolutie van vissen naar landdieren]]
+[[Bestand:Ellesmere_Island_-_Tiktaalik_discovery_site.png|miniatuur|rechts|Kaart van Ellesmere Island, bij de pijl de vindplaats van het fossiel.]]
 == Ellesmere Island ==
-Onderzoekers hebben jarenlang gezocht naar de ''Tiktaalik''. Ze zijn in 1999 al begonnen met zoeken op '''Ellesmere Island''' naar een [[fossiel]] van de ''Tiktaalik''.  In 2004 vonden ze uiteindelijk een fossiel van de ''Tiktaalik''. Het was een spannende ontdekking, omdat het de eerste keer was dat er een fossiel van de ''Tiktaalik'' werd gevonden.
+Onderzoekers hebben jarenlang gezocht naar een dier dat half vis, half landdier is. Ze zijn in 1999 al begonnen met zoeken op '''Ellesmere Island''' naar een [[fossiel]].  In 2004 vonden ze uiteindelijk een fossiel. Het was een spannende ontdekking, omdat er een fossiel van een nieuw diersoort was gevonden. Het was de ''Tiktaalik'': half vis, half landdier.
-[[Bestand:Ellesmere_Island_-_Tiktaalik_discovery_site.png|miniatuur|rechts|Kaart van Ellesmere Island, bij de pijl de vindplaats van het fossiel.]]
 == Naam ==
 De naam van de ''Tiktaalik'' om van het [[Inuktitut]], de taal van de [[Inuït]]. Het betekent grote zoetwatervis. Je spreekt de naam uit als: tik-táh-lik.
+== Bijzondere eigenschappen ==
-==Schubben ==
-De ''Tiktaalik'' had net als alle andere vissen [[schubben]] over zijn hele lichaam. Hierdoor lijkt het een echte vis.
+De ''Tiktaalik'' is niet zomaar een dier. Het is een bijzonder dier dat eigenschappen heeft van vissen en amfibieën.
+=== Schubben ===
+De ''Tiktaalik'' had net als andere vissen [[schubben]] over zijn hele lichaam. Hierdoor lijkt het een echte vis.
-== Ademhalen ==
+=== Ademhalen ===
-De ''Tiktaalik'' kon op een bijzondere manier '''[[ademhalen]]'''. Hij haalde adem door zijn '''[[kieuwen]]''', net als andere vissen. Maar hij kon ook ademhalen zoals mensen, met zijn '''[[longen]]'''. Hij kon dus op twee manieren ademhalen. Een voordeel hiervan was dat hij boven en onder water adem kon halen.
+De ''Tiktaalik'' is bijzonder omdat hij op twee manieren kon '''[[ademhalen]]'''. Hij haalde adem met zijn '''[[kieuwen]]''', net als andere vissen. En net als mensen, met zijn '''[[longen]]'''.  Een voordeel hiervan was dat hij boven en onder water kon ademhalen.
-== Vinnen of poten? ==
-De ''Tiktaalik'' heeft hele bijzondere '''[[poten]]''' of '''[[vinnen]]'''. Van de buitenkant lijken het net vinnen. Ze hebben schubben en hebben dezelfde vorm als vinnen. Maar als je naar de botten in de vinnen gaat kijken, dan lijken dat net poten. Je kan zien dat de vinnen al verschillende onderdelen van ons arm hebben. Zoals een schouder, elleboog, pols en zelfs vingers. Het is dus ook niet duidelijk of de ''Tiktaalik'' nu poten heeft of vinnen. De poten van de ''Tiktaalik'' waren niet zo sterk dat hij erop kon lopen, maar hij kon zichzelf er wel mee opdrukken.
 [[Bestand:Tiktaalik_limb2.jpg|miniatuur|rechts|De botten in de poot van de Tiktaalik.]]
+=== Vinnen of poten? ===
+De ''Tiktaalik'' heeft hele bijzondere '''[[poten]]''' of '''[[vinnen]]'''. Van de buitenkant lijken het vinnen. Ze hebben schubben en dezelfde vorm als vinnen. Maar wanneer je naar de botten van de vinnen kijkt, lijken dit net poten. Dit kan je zien aan de verschillende onderdelen van een arm die herkenbaar zijn: bovenarm, onderarm en vingers. Het is niet duidelijk of de ''Tiktaalik'' nu poten heeft of vinnen. De spieren in de poten van de ''Tiktaalik'' waren nog niet sterk genoeg om op te kunnen lopen, maar hij kon zichzelf er wel mee opdrukken.
-== Nek ==
+=== Nek ===
-De ''Tiktaalik'' is de eerste vis die een '''[[nek]]''' heeft. Bij andere vissen zit het hoofd meteen aan de rug vast, zonder een nek. De ''Tiktaalik'' heeft wel een nek. Die nek kwam goed van pas als de ''Tiktaalik'' boven water kwam. Zo kon hij zijn hoofd bovenwater houden, terwijl de rest van zijn lichaam nog onder water was.
+Bij vissen zit het hoofd meteen aan de romp vast. De ''Tiktaalik'' is de eerste vis die een '''[[nek]]''' heeft. Zijn hoofd zit niet meer vast aan de romp. Dit kwam voor de ''Tiktaalik'' goed van pas wanneer hij boven water kwam. Zo kon hij zijn hoofd boven het wateroppervlak draaien om de gehele omgeving te overzien.
-== Ribben ==
+=== Ribben ===
-De ''Tiktaalik'' heeft ook '''[[ribben]]'''. Dit is ook heel bijzonder voor een vis. De ribben zijn er om zijn longen te beschermen en te helpen met ademhalen. Daarnaast zorgde het ook voor stevigheid aan zijn lichaam als hij boven water kwam.
+De ''Tiktaalik'' heeft '''[[ribben]]'''. Dit is heel bijzonder voor een vis. De ribben zijn er om zijn longen te beschermen. Daarnaast zorgde het ook voor stevigheid aan zijn lichaam als hij boven water kwam.
-== Schedel ==
-De '''[[schedel]]''' van een ''Tiktaalik'' is ook heel bijzonder. Vissen hebben een schedel die lang en recht is. De ''Tiktaalik'' heeft een schedel die heel plat is. Zijn ogen staan bovenop de schedel. En waarschijnlijk waren er al oren aan het ontstaan. Maar dit is niet helemaal zeker.
 [[Bestand:Tiktaalik_skull_front.jpg|miniatuur|rechts|Schedel van de Tiktaalik]]
+=== Schedel ===
+De '''[[schedel]]''' van een ''Tiktaalik'' is heel bijzonder. Vissen hebben een schedel die lang en recht is. De ''Tiktaalik'' heeft een schedel die plat is. Zijn ogen staan bovenop de schedel, waardoor hij gemakkelijk kon zien boven het wateroppervlak. Er lijken al oren op de schedel van de ''Tiktaalik'' te ontstaan, maar dit is niet helemaal zeker.
 == Gewone vis ==
 Als je de kopjes hierboven goed hebt gelezen, dan zou je denken dat de ''Tiktaalik'' geen gewone vis is. Hij heeft heel veel dingen die gewone vissen niet hebben. Hij lijkt soms meer op een [[amfibie]].
 Sommige mensen denken dat de ''Tiktaalik'' wel een gewone vis is. Zij denken dat het dier dat van vis naar landdier is veranderd niet bestaat.
-[[Bestand:Tiktaalik_roseae_life_restor.jpg|miniatuur|rechts|De Tiktaalik half op het land.]]
+[[Bestand:Tiktaalik_roseae_life_restor.jpg|miniatuur|links|De Tiktaalik half op het land.]]
+[[Categorie:Uitgestorven dieren]]