Weerwolf

Een weerwolf bij volle maan.

Een weerwolf is een van de bekendste fantasiewezens. Het wezen komt voor in veel Europese volksverhalen. De weerwolf is half mens en half wolf. Het gaat om een normaal mens wat 's nachts in een wolf veranderd. In sommige gevallen is dit vrijwillig, maar in andere gevallen komt dit door de volle maan. Soms verandert iemand in een echte wolf, terwijl in andere gevallen een weerwolf veranderd in een wolfachtig monster. Er zijn veel verhalen over weerwolven. Hoe de weerwolf eruitziet en hoe men een weerwolf wordt, verschilt per verhaal. Ook hebben weerwolven in sommige verhalen superkrachten, terwijl dit in andere verhalen niet geval is.

Hoewel het wezen niet bestaat, geloofde men vroeger in weerwolven. Vooral in de middeleeuwen was er angst voor middeleeuwen. Tegenwoordig komen weerwolven veel voor in televisieseries, films en boeken. Denk hierbij aan Dolfje Weerwolfje, Teen Wolf, The Vampire Dairies en Twilight. Het verhaal van de weerwolf gaat terug naar de Griekse oudheid. In de Griekse mythologie komt het verhaal van koning Lycaon voor. Hij werd gestraft door Zeus en veranderd in een wolf. In andere mythologieën komen ook weerwolven voor. Van de naam Lycaon komt ook het woord lycantropie. Dit is een aandoening die mensen kunnen hebben. Zij denken dan dat ze een wolf of een ander dier zijn.

Het woord weerwolf komt uit het Germaans. Het woord weer betekent iets als man. Een weerwolf is immers half mens en half wolf.

Geschiedenis

Ontstaan en mythologie

Zeus verandert Lycaon in een wolf

Het is onbekend wanneer weerwolven precies zijn bedacht, maar er bestaan al eeuwenlang verhalen over weerwolven. Waarschijnlijk zijn verhalen over weerwolven als natuurgodsdiensten ontstaan. In de prehistorie zou er een krijgersvolk bestaan genaamd de kóryos. Dit was een groep jonge, ongetrouwde mannen die wolven en honden fokten. De weerwolf kan hierdoor geïnspireerd zijn.

In de Griekse mythologie zijn er verschillende verhalen over weerwolven. Zo beschrijft de Griekse geschiedschrijver Herodotos in zijn Historiën over de Neuri. Volgens hem was dit volk in het huidige Oekraïne dat voor een paar dagen per jaar in weerwolven kon veranderen. Een ander bekend verhaal is dat van Lycaon, de koning van Arcadië, uit de Griekse mythologie. Volgens deze mythe zou de koning mensen offeren en zelfs eten, wat bij de goden verboden was. Oppergod Zeus kwam in een andere gedaante kijken aan het hof. Hier kreeg hij dierenvlees gemengd met mensenvlees te eten als proef. Als straf veranderde Zeus Lycaon en zijn zonen in wolven. Van dit verhaal bestaan verschillende versies. Het verhaal komt zowel voor in de Republiek van Plato en Metamorphosen van Ovidius. Het woord lycantropie is afgeleid van Lycaon.

Overigens komen legendes over weerwolven niet alleen in Europa voor. Ook in Centraal-Azië bestonden er verhalen over mensen (vaak spirituele mensen) die in wolven (of andere dieren) veranderen konden. De gedaanteverwisselaar bestaat dus in meerdere culturen.

Middeleeuwen

Een andere legende is die van het beest van Gévaudan uit de 18e eeuw.

Toen het christendom in Europa verspreidt werd, besloot men de geruchten over de weerwolf te bestrijden. De kerk heeft altijd ontkent dat er weerwolven zijn. Zij zagen het als een heidense traditie. Desondanks bleven mensen in weerwolven geloven, vooral tijdens de middeleeuwen. Weerwolven werden zelfs in officiële teksten vermeldt, zoals een wetboek van koning Knoet de Grote. Er waren zelfs geruchten dat de zoon van de koning van Bulgarije zich in een weerwolf kon veranderen.

In Europa waren tijdens de middeleeuwen veel wolven. Zij liepen los in bossen en vielen soms boerderijen en dorpen binnen. Mensen waren dus bang voor wolven en waarschuwden hun kinderen voor hen. Waarschijnlijk heeft dit ook de populariteit van de weerwolf beïnvloedt. Als er in een dorp veel mensen op verdachte manier vermoordt werden, dachten mensen dat het een weerwolf was. Er zijn dan ook verschillende geruchten uit de middeleeuwen over weerwolven. Er waren zelfs weerwolvenjachten, waarbij mensen beschuldigd werden een weerwolf te zijn en vermoordt werden. Deze weerwolfprocessen kwamen voornamelijk in Zwitserland voor. Een bekend verhaal is dat van Peter Stumpp. Hij was een Duitse boer die veel mensen vermoordde. Volgens het verhaal deed Stumpp aan zwarte magie en kon in een weerwolf veranderen. Hij werd hiervoor uiteindelijk vermoordt.

Ook in de literatuur schreef men verhalen over weerwolven. Zo schreef Gerald of Wales het boek Werewolves of Ossory en schreef Marie de France het gedicht Bisclavret. Het geloof in de weerwolf kwam tot een hoogtepunt in de 16e eeuw.

Vroegmoderne geschiedenis

Een voorbeeld van een stripboek over weerwolven.

Vanaf de 17e eeuw vond de wetenschappelijke revolutie plaats in Europa. Hierdoor nam de wetenschap en het verstand de plaats in van bijgeloof. Het geloof in de weerwolf verdween hierdoor tijdens de 17e en 18e eeuw. In plaats daarvan kwamen er wetenschappelijke verklaringen voor de weerwolf. Men geloofde dat mensen zich als weerwolf gedroegen door geestelijke ziektes. Een voorbeeld hiervan is klinische lycantropie. Dit is een geestelijke ziekte waarbij iemand zich als dier gedraagt en denkt dat hij een dier is. Ook kunnen lichamelijke ziekten een verklaring zijn, zoals hondsdolheid.

Daarnaast werden weerwolven ook verklaard door wolven die mensen aanvielen. Tegenwoordig komen deze aanvallen amper voor, aangezien er veel minder wolven zijn. Ook werden weerwolven verklaard door seriemoordenaars die hun straf probeerden te ontlopen door het op bijgeloof af te schuiven.

Moderne geschiedenis

Tegenwoordig is het geloof in de weerwolf verdwenen. De weerwolf is daarentegen een "cultuuricoon" geworden. Het fantasiewezen is voor duizenden boeken, films, televisieseries, games, stripboeken en verhalen gebruikt. Ook gaan veel mensen verkleedt als weerwolf tijdens Halloween. Tijdens de 19e eeuw ontstonden veel verhalen over bovennatuurlijke wezens, bijvoorbeeld Dracula van Bram Stoker. Hoewel Dracula een vampier is, gebruikt Stoker veel eigenschappen van een weerwolf voor Dracula (zo kan hij ook van gedaante verwisselen).

In 1935 werd de eerste weerwolffilm gemaakt; Werewolf of London. Toch is An American Werewolf in London uit 1981 de bekendste en invloedrijkste weerwolffilm. Deze film maakte de weerwolf erg populair en beïnvloedde het uiterlijk van weerwolven in latere films. Filmmakers en schrijvers voegden ook veel andere elementen toe. Zo hadden weerwolven oorspronkelijk niets met volle maan te maken; dit iets wat later door filmmakers bedacht is. Ook bedachten zij dat weerwolven niet tegen zilver konden.

Het wezen

De weerwolf is half-mens en half-wolf. Hierdoor is het gedrag van een weerwolf ook deels gelijk aan dat van een wolf. Weerwolven worden vaak beschreven alsof ze een "wolf in zich hebben". Dit kan men op verschillende manieren opvatten. Sommige schrijvers bedoelen hiermee dat de weerwolf daadwerkelijk een "wolf-kant" heeft. Andere schrijvers bedoelen ermee dat de weerwolf eigenschappen heeft van een wolf.

Uiterlijke kenmerken

Een weerwolf heeft twee verschillende "uiterlijken". Ze hebben een "mens-vorm" en een "wolf-vorm". Tussen deze twee vormen kunnen zij wisselen. Dit wordt een transformatie genoemd. Een weerwolf is daardoor een gedaantewisselaar, aangezien hij zijn uiterlijk kan veranderen.

De "mens-vorm" is het normale uiterlijk van een weerwolf. De weerwolf ziet er dan precies zo uit als een normaal mens. Vaak zijn er niet echt verschillen met normale mensen in het uiterlijk. Wel worden weerwolven in veel verhalen als sterker en sneller beschreven dan normale mensen. Ook hebben zij sterkere zintuigen (zo horen ze beter).

De "wolf-vorm" wordt per verhaal anders beschreven. In sommige verhalen zien de weerwolven er dan precies als een echte wolf uit. Soms wordt dit als een grotere wolf beschreven. Een voorbeeld is Twilight, waarin weerwolven in echte wolven kunnen veranderen. In andere verhalen veranderen weerwolven in soort van beestachtige mensen met wolfachtige kenmerken. In Teen Wolf is dit bijvoorbeeld het geval. Ze zien er dan uit als een normaal mens, maar met puntoren en een vervormd gezicht.

Gedrag

Het gedrag van een weerwolf wordt in veel verhalen hetzelfde beschreven. Weerwolven hebben menselijke eigenschappen. Zo zijn ze slimmer dan wolven en hebben ook menselijke gevoelens en herinneringen. Over het algemeen kunnen weerwolven moeilijker hun emoties beheersen. Ze worden sneller boos of verdrietig. Weerwolven worden hierdoor agressief en kunnen in hun "wolf-vorm" veranderen. Een ander veel gebruikt stereotype is dat weerwolven bezitterig over hun geliefden zijn.

Het gedrag in hun wolf-vorm verschilt vaak van hun mens-vorm. In wolf-vorm zijn weerwolven agressiever en vallen anderen sneller aan. Vaak hebben hebben weerwolven dan nog minder controle over hun emoties. Hierdoor kunnen ze niet helder nadenken en soms zelfs hun geliefden aanvallen. Weerwolven worden hierdoor ook als gevaarlijke wezens gezien. In veel media is er veel een verschil tussen weerwolven. Sommige oudere weerwolven hebben geleerd om hun gevoelens onder controle te houden, aangezien ze al zo lang weerwolf zijn. Bij jongere weerwolven is dit weer niet het geval.

In veel verhalen hebben weerwolven ook een eigen sociale structuur. Zij worden ingedeeld in groepen (roedels) met een leider (alfa) en mede-leden (beta's). De alfa is vaak sterker dan de rest van de weerwolven. Veel verhalen introduceren ook eenzame weerwolven (omega's) die geen roedel hebben.

Transformatie

Het veranderen in een weerwolf bij volle maan

De transformatie of gedaanteverwisseling is een belangrijk kenmerk van de weerwolf. In de meeste verhalen veranderen weerwolven tijdens volle maan in hun wolf-vorm. Vaak is dit een gedwongen transformatie, waar ze zelf geen of weinig controle over hebben. In sommige verhalen kunnen weerwolven enkel tijdens volle maan veranderen. In andere verhalen kunnen weerwolven ook veranderen wanneer ze zelf willen. Het verschilt dus per verhaal of de transformatie vrijwillig of gedwongen is. Ook verschilt het mogelijke moment van de transformatie per verhaal.

De transformatie zelf wordt in ieder verhaal anders beschreven. Toch is een (gedwongen) transformatie in de meeste gevallen geen prettige gebeurtenis. Het is een pijnlijke transformatie, waarbij botten breken en het lichaam vervormd. Ook is het geestelijk pijnlijk, aangezien het soms tegen de wil ingaat. Een vrijwillige transformatie wordt juist als niet pijnlijk beschreven.

Daarnaast kost de transformatie erg veel energie. Als een weerwolf weer terug veranderd in een mens is deze vaak uitgeput.

Hoe wordt je een weerwolf?

Er zijn veel verschillende verhalen over hoe mensen in weerwolven veranderen. Het proces om een weerwolf te worden verschilt per verhaal. Hierdoor is niet echt één vaste manier waarop mensen in weerwolven veranderen. Enkele bekende voorbeelden zijn:

• De beet van een weerwolf: Het bekendste is dat men een weerwolf kan worden als hij/zij gebeten wordt door een weerwolf en dit overleeft. Na enige tijd zal deze persoon ook veranderen in een weerwolf. In sommige verhalen kunnen alle weerwolven mensen in weerwolven veranderen. In andere verhalen kunnen alleen bepaalde soorten weerwolven dat. Ook overleeft niet iedereen deze beet. Anders zou iedereen in een weerwolf veranderen binnen de kortste keren.
• Magie: Volgens andere verhalen zijn er bepaalde toverspreuken, toverdrankjes en rituelen waardoor men in een weerwolf kan veranderen. Mensen worden in een weerwolf veranderd als vloek door tovenaars of heksen. Dit is vaak het gevolg van een slecht leven of het boos maken van iemand. Onder deze rituelen vallen o.a.:
  • Het dragen van een gordel van wolvenvacht (bij volle maan).
  • Het drinken van water uit de voetafdruk van een (weer)wolf.
  • Het eten van de hersenen van een dier.
  • Insmeren met een bepaalde magische zalf.
• Erfelijkheid: Volgens andere verhalen kan ook iemand een weerwolf worden als zijn of haar moeder en/of vader een weerwolf is. Het zijn van een weerwolf is hierdoor genetisch bepaald.

Hoe doodt je een weerwolf?

Weerwolven zijn "roofdieren", waardoor ze eigenlijk geen natuurlijke vijanden hebben. In veel verhalen worden wel andere natuurlijke vijanden geïntroduceerd. Zo kunnen zij gedood worden door andere weerwolven of door wezens als vampiers. Ook zijn er in veel verhalen natuurlijke middelen of rituelen om een weerwolf te doen. Voorbeelden zijn:

• Een zilveren kogel; dit is het meest gebruikte voorwerp. Weerwolven kunnen in veel verhalen niet tegen zilver. Een zilveren kogel wordt vaak gebruikt om een weerwolf te doden. In sommige verhalen moet deze in het hart worden geschoten, terwijl het in andere verhalen niet uitmaakt waar. Soms kunnen ook andere zilveren wapens gebruikt worden, zoals een mes of zwaard.
• Verwijderen van hart of het hoofd; weerwolven kunnen vaak snel genezen van verwondingen. Een snee geneest hierdoor in enkele seconden. Toch kunnen weerwolven niet van ernstige verwondingen genezen, zoals het verwijderen van het hoofd of hart.
• Blauwe monnikskap; dit is een plant die in sommige verhalen giftig is voor weerwolven.
• Wijwater; dit is een soort water wat in de kerk gebruikt wordt. Aangezien weerwolven als duivelse wezens worden gezien, kunnen zij niet tegen wijwater.

Andere media kunnen eigen technieken of middelen introduceren.

In de media

In de media komen weerwolven in veel verschillende boeken, films en televisieseries voor. Enkele voorbeelden zijn:

• In Dolfje Weerwolfje van Paul van Loon speelt een weerwolf de hoofdrol. Ook in De Griezelbus komt P. Onnoval voor die in een weerwolf kan veranderen.
• In Twilight van Stephenie Meyer komt het hoofdpersonage Jacob Black voor. Uit zijn perspectief worden ook sommige hoofdstukken geschreven.
• In de televisieserie Teen Wolf spelen weerwolven de hoofdrol. De serie volgt Scott McCall die in de eerste aflevering in een weerwolf veranderd.
• In de televisieserie Wolfblood spelen weerwolven ook de hoofdrol.
• In de Harry Potter-reeks komen ook weerwolven voor. Het bekendste personage is Remus Lupus die een grote rol speelt in het derde boek.
• In de videoclip Thriller van Michael Jackson veranderd hij in een weerwolf.
• In het gezelschapsspel Weerwolven van Wakkerdam spelen weerwolven een rol.

Andere series met weerwolven zijn The Vampire Diaries en Buffy the Vampire Slayer.