Limburgs: verschil tussen versies

Huidige versie van 5 nov 2023 om 12:56

Het Limburgs is een streektaal en/of een groep onderling sterk verwante dialecten. Het is een West-Germaanse taal en dus verwant met vooral het Nederlands en Duits. In de dialectologie wordt het Limburgs ook wel "Zuid-Nederfrankisch" genoemd.

Taalgebied

Het Limburgs wordt vooral gesproken in delen van twee provincies, namelijk Nederlands en Belgisch Limburg. In Nederlands Limburg wordt het gesproken tot net boven Venlo, in Belgisch Limburg vooral in het oosten van die provincie. Ook in een heel klein deel van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen, vlak over de grens met Nederland, wordt nog een soort Limburgs gesproken.

Erkenning als taal

Op 19 maart 1997 werd het Limburgs in het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden in Nederland officieel erkend als streektaal, net als het Fries en Nedersaksisch. In België en Duitsland heeft het Limburgs die status niet.

Kenmerken

Het Limburgs heeft zowel met het Nederlands als met het Duits veel gemeenschappelijk, zowel qua woordenschat als qua grammatica. Een ander opvallend kenmerk van het Limburgs is bijvoorbeeld dat waar veel woorden in het Nederlands een -k- hebben, dit in het Limburgs (net als in het Duits) een -ch- is (bijvoorbeeld ik › ich).

Het Limburgs heeft geen officiële standaardvorm. Eind jaren negentig is wel er een voorstel gedaan tot invoering van een Algemeen Geschreven Limburgs, dat echter tot nu toe geen ingang heeft gevonden.

Enkele woorden uit het Limburgs

Een paar Limburgse woorden en hun vertaling naar het Nederlands:

allegaal/allelein/tótmem: om het even.
't Belsj: België
breer: poort
dao: daar
gans: helemaal
gezèt: krant, gazet
graaf: berm
hie: hier
Hóllènjer: Hollander
Hóllesj: de Nederlandse taal
hömme: hemd
huuj: vandaag
ieëker/ömmer: emmer
kalle: praten
kan(z)jel: dakgoot
de koel: de mijn(en) (van kolen)
koealèf: moestuin
krevat: stropdas
moos: kool (groente, gruuen moos: groene kool)
naë/nein (spreek uit: n-ei-n, niet n-ai-n): Nee
oetkieke: uitkijken
ömmer: altijd (van Oud-Nederlands immer)
ön/ooj: ui
poor: prei
Pruusj: Duitser
sjaegele: slingeren, zigzaggen
sjink: (rauwe) ham
sjóttelsplak: vaatdoek
slaon/houwe: slaan
smiete: werpen, gooien
stert: staart (in Gronings - steert)
vreigele/stechele: (be)twisten
zwaegel: lucifer

Limburgse Wikipedia

Er bestaat een Limburgstalige versie van Wikipedia.

Links

De Limburgse Wikipedia
Stichting Veldeke, een vereniging die het gebruik van het Limburgs probeert te stimuleren

De eerste versie van deze tekst (of een deel daarvan) is afkomstig van Wikipedia. De tekst is vrijgegeven onder de CC BY-SA 3.0-licentie.

	Streektalen in Nederland en Vlaanderen
Nederfrankisch en Friso-Frankisch: Amelands · Bildts · Brabants · Hollands (Utrechts-Alblasserwaards · Zuid-Hollands) · Kleverlands · Limburgs · Oost-Vlaams · Stadsfries · West-Fries · West-Vlaams · Zeeuws · Zuid-Gelders Nedersaksisch en Friso-Saksisch: Achterhoeks · Drents · Gelders-Overijssels · Gronings · Sallands · Stellingwerfs · Twents · Twents-Graafschaps · Urkers · Veluws Westerlauwers Fries: Aasters · Hindeloopers · Kleifries · Noordhoeks · Schiermonnikoogs · Westers · Woudfries · Zuidwesthoeks

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-Het '''Limburgs''' is een streektaal / diaclect. Deze taal word gesproken in de  [[Nederland]]se en de [[België|Belgische]] provincie Limburg. Ook in een klein deel van [[Duitsland]] komt de taal voor. Het is een [[Germaanse taal]] en is dus verwant met het [[Nederlands]], [[Duits]] en [[Zweeds]].
+Het '''Limburgs''' is een [[streektaal]] en/of een groep onderling sterk verwante [[dialect]]en. Het is een [[West-Germaanse taal]] en dus verwant met vooral het [[Nederlands]] en [[Duits]]. In de [[dialectologie]] wordt het Limburgs ook wel "Zuid-Nederfrankisch" genoemd.
+== Taalgebied ==
+Het Limburgs wordt vooral gesproken in delen van twee provincies, namelijk [[Limburg (Nederland)|Nederlands]] en [[Limburg (België)|Belgisch]] Limburg. In Nederlands Limburg wordt het gesproken tot net boven [[Venlo]], in Belgisch Limburg vooral in het oosten van die provincie. Ook in een heel klein deel van de Duitse deelstaat [[Noordrijn-Westfalen]], vlak over de grens met Nederland, wordt nog een soort Limburgs gesproken.
+== Erkenning als taal ==
+Op 19 maart 1997 werd het Limburgs in het [[Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden]] in Nederland officieel erkend als streektaal, net als het [[Fries (taal)|Fries]] en [[Nedersaksisch]]. In België en Duitsland heeft het Limburgs die status niet.
+== Kenmerken ==
+Het Limburgs heeft zowel met het Nederlands als met het Duits veel gemeenschappelijk, zowel qua [[woordenschat]] als qua [[grammatica]]. Een ander opvallend kenmerk van het Limburgs is bijvoorbeeld dat waar veel woorden in het Nederlands een ''-k-'' hebben, dit in het Limburgs (net als in het Duits) een ''-ch-'' is (bijvoorbeeld ''ik'' › ''ich).
+Het Limburgs heeft geen officiële standaardvorm. Eind jaren negentig is wel er een voorstel gedaan tot invoering van een ''Algemeen Geschreven Limburgs'', dat echter tot nu toe geen ingang heeft gevonden.
 ==Enkele woorden uit het Limburgs==
 Een paar Limburgse woorden en hun vertaling naar het Nederlands:
-* allegaal/allelein/tótmem: om het even.
+* ''allegaal/allelein/tótmem'': om het even.
-* 't Belsj: [[België]]
+* '''t Belsj'': [[België]]
-* breer: poort
+* ''breer'': poort
-* dao: daar
+* ''dao'': daar
-* gans: helemaal
+* ''gans'': helemaal
-* gezèt: krant, gazet
+* ''gezèt'': krant, gazet
-* graaf: berm
+* ''graaf'': berm
-* hie: hier
+* ''hie'': hier
-* Hóllènjer: Hollander
+* ''Hóllènjer'': Hollander
-* Hóllesj: de Nederlandse taal
+* ''Hóllesj'': de Nederlandse taal
-* hömme: hemd
+* ''hömme'': hemd
-* huuj: vandaag
+* ''huuj'': vandaag
+* ''ieëker/ömmer'': emmer
-* kalle: praten
+* ''kalle'': praten
-* kan(z)jel: dakgoot
+* ''kan(z)jel'': dakgoot
-* de koel: de mijn(en) (van kolen)
+* ''de koel'': de mijn(en) (van kolen)
-* koealèf: moestuin
+* ''koealèf'': moestuin
-* krevat: stropdas
+* ''krevat'': stropdas
-* moos: kool (groente, ''gruuen moos'': groene kool)
+* ''moos'': kool (groente, ''gruuen moos'': groene kool)
-* nae/nein (spreek uit: n-ei-n, niet n-ai-n): Nee
+* ''naë/nein'' (spreek uit: n-ei-n, niet n-ai-n): Nee
-* oetkieke: uitkijken
+* ''oetkieke'': uitkijken
-* poor: prei
+* ''ömmer'': altijd (van Oud-Nederlands immer)
-* Pruusj: Duitser
+* ''ön/ooj'': ui
-* sjaegele: slingeren, zigzaggen
+* ''poor'': prei
-* sjink: (rauwe) ham
+* ''Pruusj'': Duitser
-* sjóttelsplak: vaatdoek
+* ''sjaegele'': slingeren, zigzaggen
-* slaon/houwe: slaan
+* ''sjink'': (rauwe) ham
-* smiete: werpen, gooien (kennen we in [[Nederland]] ook als: smijten]]
+* ''sjóttelsplak'': vaatdoek
-* stert: staart (in Gronings - steert)
-* ieëker/ömmer: emmer
+* ''slaon/houwe'': slaan
+* ''smiete'': werpen, gooien
-* ömmer: altijd (van Oud-Nederlands immer)
+* ''stert'': staart (in Gronings - steert)
-* ön/ooj: ui
-* vreigele/stechele: (be)twisten
+* ''vreigele/stechele'': (be)twisten
-* zwaegel: lucifer
+* ''zwaegel'': lucifer
 ==Limburgse Wikipedia==
+Er bestaat een Limburgstalige versie van [[Wikipedia]].
-Er is een Limburgse Wikipedia, die -net als bijv. WikiKids en de Nederlandse Wikipedia- geschreven wordt door (Limburgse) vrijwilligers.
 ==Links==
 *[http://li.wikipedia.org/wiki/Veurblaad De Limburgse Wikipedia]
+* [https://www.veldeke.net/ Stichting Veldeke], een vereniging die het gebruik van het Limburgs probeert te stimuleren
-{{Wikipedia|http://nl.wikipedia.org/wiki/Limburgs}}
+{{Wikipedia|Limburgs}}
 {{Navigatie streektalen Vlaanderen en Nederland}}
 [[Categorie:Taal]]