Klok

Een wandklok

Een stationsklok

Een klok of uurwerk is een apparaat dat de tijd aangeeft. Er zijn heel veel verschillende klokken, zoals bijvoorbeeld:

• Kerkklok
• Stationsklok
• Koekoeksklok
• Horloge
• Atoomklok

Er zijn ook digitale klokken: die geven de tijd niet met wijzers aan maar alleen met cijfers.

Behoefte

In de 15de eeuw hadden mensen een goed uurwerk nodig om op zee te weten waar ze waren. De breedtegraad kon gemakkelijk gemeten worden aan de hand van de hoogte van sterren boven de horizon, maar de lengtegraad kon je alleen maar meten door het vergelijken van de tijd op zee met de standaardtijd van een Europese meridiaan. (De meridiaan is een halve verticale evenaar.) Zo kon een zeeman bepalen hoe ver hij oostelijk of westelijk van deze meridiaan was.

De basistijd voor de hele wereld is de Greenwich Mean Time (GMT). Deze 0-meridiaan loopt door het plaatsje Greenwich in het Verenigd koninkrijk. Als het daar 0.00 uur is, dan is het hier in Nederland en België 1.00 uur (GMT +1 of UTC+1), omdat we een tijdzone naar het oosten zitten ten opzichte van de 0-meridiaan. Ga je nog verder oostwaarts, dan komt er per tijdszone er een uur bij. Vandaar ook dat bij oud en nieuw dat Samoa en Tonga als eerste nieuwjaar vieren. Ga je vanaf Greenwich of de 0-meridiaan naar het westen, dan gaat er telkens per tijdzone een uur af.

Het is ook door de komst van stoomtreinen dat er behoefte was aan gelijke kloktijden door het hele land (want dat was in de 19e eeuw zeker niet het geval). Door die verschillende plaatselijke tijden was het onmogelijk om vertrek- en aankomsttijden op elkaar af te stemmen. Later kon je het telefoonnummer 002 draaien of toetsen. Dan kreeg je de tijdmelding in uren, minuten en secondes en kon je de klok gelijk zetten. Tegenwoordig hebben de meeste mobieltjes en computers een tijdklok die via het internet automatisch wordt ingesteld. Ook als er omgeschakeld wordt in zomer- of wintertijd.

Nog preciezer is de gecoördineerde wereldtijd (UTC). Deze werkt niet met tijdzones, maar de UTC wordt voornamelijk in computersystemen gebruikt en is in een aantal vakgebieden de standaardtijd. Wel worden er weer de tijdzones van afgeleid die dan nagenoeg hetzelfde zijn als de GMT. Deze UTC wordt aangestuurd door een atoomklok.

Klok verzetten

Digitale stationsklok

Twee keer per jaar moeten we in Nederland (en elders) de klok verzetten. We noemen dat zomertijd. Wanneer het lente is (voorjaar) moet de klok een uur vooruit! En dan lijkt het alsof je dus een uur minder kan slapen... Eind oktober gaat de klok weer één uur terug; dan kun je dus een uur langer slapen. De klok wordt 's nachts om 3 uur verzet, dan hebben zo min mogelijk mensen er last van.

Kijk hier voor meer informatie en ezelsbruggen over dit onderwerp.

Spelletje

• Klok leren kijken in het Engels