Antimoon: verschil tussen versies
k (→Gebruik) |
|||
| (6 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | {{Werk}} |
||
{{Info Chemisch element |
{{Info Chemisch element |
||
| afbeelding = Antimony-4.jpg |
| afbeelding = Antimony-4.jpg |
||
| Regel 13: | Regel 12: | ||
| kookpunt = 1635 <!-- Kookpunt in celsius --> |
| kookpunt = 1635 <!-- Kookpunt in celsius --> |
||
}} |
}} |
||
| − | '''Antimoon''' of '''Antimonium''' is een [[ |
+ | '''Antimoon''' of '''Antimonium''' is een [[chemisch element]] met het symbool '''Sb''' (van het Latijn : ''stibium'') en [[atoomnummer]] 51 in het [[Periodiek Systeem]] van de [[scheikunde]]. Het is een glanzend [[grijs]] ''metalloïde'' (metaalachtige). |
== Voorkomen == |
== Voorkomen == |
||
| + | het wordt in de natuur voornamelijk aangetroffen als het sulfidemineraal ''stibniet'' of ''antimoniet'' (Sb<sub>2</sub>S<sub>3</sub>) of in ''valentiniet'' (Sb<sub>2</sub>O<sub>3</sub>). De aanwezigheid van antimoon in de [[aardkorst]] is vergelijkbaar met [[thallium]] en [[zilver]]. Hoewel dit element niet overvloedig aanwezig is, wordt het in meer dan 100 soorten [[mineralen]] aangetroffen. Zuiver antimoon wordt soms gevonden (bv antimoon Peak). |
||
== Antimoon in erts of mineraal == |
== Antimoon in erts of mineraal == |
||
| Regel 22: | Regel 22: | ||
Bestand:Aurostibite.jpg|'''Aurostibiet''', goud met antimoon mineraal ( AuSb<sub>2</sub>) |
Bestand:Aurostibite.jpg|'''Aurostibiet''', goud met antimoon mineraal ( AuSb<sub>2</sub>) |
||
Bestand:Boulangerit 1.jpg|'''Boulangeriet''', een [[Lood (element)|lood]]-antimoon-[[Zwavel|sulfide]] met de chemische formule Pb<sub>5</sub>Sb<sub>4</sub>S<sub>11</sub>. |
Bestand:Boulangerit 1.jpg|'''Boulangeriet''', een [[Lood (element)|lood]]-antimoon-[[Zwavel|sulfide]] met de chemische formule Pb<sub>5</sub>Sb<sub>4</sub>S<sub>11</sub>. |
||
| − | Bestand:Jordanite-Sphalerite-236597.jpg|''' |
+ | Bestand:Jordanite-Sphalerite-236597.jpg|'''Jordaniët''', een [[Lood (element)|lood]]-[[arseen]]-antimoon-[[Zwavel|sulfide]] met de chemische formule Pb<sub>14</sub>As<sub>4</sub>Sb<sub>2</sub>S<sub>23</sub>. |
</gallery> |
</gallery> |
||
== Geschiedenis == |
== Geschiedenis == |
||
| − | Antimoonverbindingen zijn al sinds de [[oudheid]] bekend en werden in poedervorm gebruikt als [[medicijn]] en ''cosmetica'' (middelen om je op te maken), vaak bekend onder de [[Arabisch |
+ | Antimoonverbindingen zijn al sinds de [[oudheid]] bekend en werden in poedervorm gebruikt als [[medicijn]] en ''cosmetica'' (middelen om je op te maken), vaak bekend onder de [[Arabisch]]e naam ''kohl'' (zwarte oog make-up). Egyptenaren noemden het al in hun [[hiëroglief]]en. Latere Grieken gebruikten ook στἰβι ''stibi'', net als [[Celsus]] en [[Plinius]], die in de eerste eeuw na Christus in het [[Latijn]] beschreven. Latere Latijnse auteurs pasten het woord aan het Latijn aan als ''stibium''. |
In Telloh , Chaldea (een deel van het huidige [[Irak]] ) is een voorwerp gevonden, waarvan wordt gezegd dat het deel uitmaakt van een vaas, gemaakt van antimoon daterend uit ongeveer 3000 v.Chr. gevonden in Egypte. Muntkenner en chemicus [[William Chandler Roberts-Austen]] merkte tijdens een lezing van [[Herbert Gladstone]] in 1892 op dat "we tegenwoordig alleen antimoon kennen als een zeer broos en kristallijn metaal, dat nauwelijks in een bruikbare vaas kan worden verwerkt, en daarom is deze opmerkelijke 'vondst ' opmerkelijk. Het moet de verloren kunst vertegenwoordigen om antimoon kneedbaar te maken." |
In Telloh , Chaldea (een deel van het huidige [[Irak]] ) is een voorwerp gevonden, waarvan wordt gezegd dat het deel uitmaakt van een vaas, gemaakt van antimoon daterend uit ongeveer 3000 v.Chr. gevonden in Egypte. Muntkenner en chemicus [[William Chandler Roberts-Austen]] merkte tijdens een lezing van [[Herbert Gladstone]] in 1892 op dat "we tegenwoordig alleen antimoon kennen als een zeer broos en kristallijn metaal, dat nauwelijks in een bruikbare vaas kan worden verwerkt, en daarom is deze opmerkelijke 'vondst ' opmerkelijk. Het moet de verloren kunst vertegenwoordigen om antimoon kneedbaar te maken." |
||
| Regel 36: | Regel 36: | ||
Het metaalantimoon was in 1615 bekend bij de Duitse chemicus [[Andreas Libavius]], die het maakte door [[IJzer (element)|ijzer]] toe te voegen aan een gesmolten mengsel van ''antimoonsulfide'', zout en ''kaliumtartraat''. [[Nicolas Lémery]], een Franse scheikundige, was de eerste die antimoon en zijn verbindingen heeft bestudeerd en beschreef dat in 1707. |
Het metaalantimoon was in 1615 bekend bij de Duitse chemicus [[Andreas Libavius]], die het maakte door [[IJzer (element)|ijzer]] toe te voegen aan een gesmolten mengsel van ''antimoonsulfide'', zout en ''kaliumtartraat''. [[Nicolas Lémery]], een Franse scheikundige, was de eerste die antimoon en zijn verbindingen heeft bestudeerd en beschreef dat in 1707. |
||
| − | De eerste ontdekking van natuurlijk voorkomend zuiver antimoon in de [[aardkorst]] werd beschreven door de Zweedse wetenschapper en plaatselijke |
+ | De eerste ontdekking van natuurlijk voorkomend zuiver antimoon in de [[aardkorst]] werd beschreven door de Zweedse wetenschapper en plaatselijke mijndistricts ingenieur Anton von Swab in 1783; het typemonster werd verzameld in de Sala-zilvermijn in het mijndistrict Bergslagen in Sala, Västmanland, [[Zweden]]. |
Het standaard chemische symbool voor antimoon (Sb) zou zijn bedacht door [[Jöns Jakob Berzelius]] (1779-1848), die het element ''stibium'' noemde. |
Het standaard chemische symbool voor antimoon (Sb) zou zijn bedacht door [[Jöns Jakob Berzelius]] (1779-1848), die het element ''stibium'' noemde. |
||
== Gebruik == |
== Gebruik == |
||
| − | [[Volksrepubliek China|China]] is de grootste producent van antimoon en zijn verbindingen, waarbij de meeste productie afkomstig is van de Xikuangshan-mijn in Hunan. De industriële methoden voor het zuiver maken van antimoon zijn ''roosteren'' en ''reduceren'' met koolstof of direct ''reduceren'' van ''stibniet'' met [[IJzer (element)|ijzer]]. |
+ | [[Volksrepubliek China|China]] is de grootste producent van antimoon en zijn verbindingen, waarbij de meeste productie afkomstig is van de Xikuangshan-mijn in Hunan. De industriële methoden voor het zuiver maken van antimoon zijn ''roosteren'' (verhitten) en ''reduceren'' met koolstof of het direct ''reduceren'' van ''stibniet'' met [[IJzer (element)|ijzer]]. |
| + | Bronnen beginnen uitgeput te raken, waardoor het een zogeheten kritisch element is. Volgens de ''BGS-risicolijst'' 2015 staat antimoon op de tweede plaats (na zeldzame aardelementen). |
||
| ⚫ | De grootste toepassingen voor metallisch antimoon (ongeveer 20%) zijn een [[legering]] met [[Lood (element)|lood]] en [[Tin (element)|tin]] en de lood-antimoonplaten in loodzuurbatterijen (accu's). Legeringen van lood en tin met antimoon hebben verbeterde eigenschappen voor soldeer, kogels (munitie) en glijlagers. Antimoonverbindingen (ongeveer 60% van het antimoon) zijn belangrijke toevoegingen voor [[chloor]]- en [[Broom (element)|broom]]-houdende brandvertragers die in veel handels- en huishoudelijke producten worden aangetroffen. Vlamvertragers zijn onder meer kinderkleding, speelgoed, vliegtuig- en autostoelhoezen. |
||
| ⚫ | De grootste toepassingen voor metallisch antimoon (ongeveer 20%) zijn een [[legering]] met [[Lood (element)|lood]] en [[Tin (element)|tin]] en de lood-antimoonplaten in loodzuurbatterijen (accu's). Legeringen van lood en tin met antimoon hebben verbeterde eigenschappen voor soldeer, kogels (munitie) en glijlagers. Antimoonverbindingen (ongeveer 60% van het antimoon) zijn belangrijke toevoegingen voor [[chloor]]- en [[Broom (element)|broom]]-houdende brandvertragers die in veel handels- en huishoudelijke producten worden aangetroffen. Vlamvertragers zijn onder meer voor kinderkleding, speelgoed, vliegtuig- en autostoelhoezen. |
||
| ⚫ | |||
| + | |||
| ⚫ | |||
=== Biologie === |
=== Biologie === |
||
| − | Zuiver antimoonmetaal heeft geen invloed op de gezondheid van mens en [[milieu]]. Grote hoeveelheden antimoon in het milieu kunnen kleine dieren doden. Inademing van ''antimoontrioxide'' (en soortgelijke antimoonstof) wordt als schadelijk gezien en wordt ervan verdacht [[kanker]] te veroorzaken als je het in grote hoeveelheden binnen krijgt. Antimoonchloriden zijn bijtend voor de huid. Het is dus vooral een bedreiging voor mensen die met antimoon moeten werken. |
+ | Zuiver antimoonmetaal heeft geen invloed op de gezondheid van mens en [[milieu]]. Grote hoeveelheden antimoon in het milieu kunnen kleine dieren doden. Inademing van ''antimoontrioxide'' (en het soortgelijke ''antimoonstof'') wordt als schadelijk gezien en wordt ervan verdacht [[kanker]] te veroorzaken als je het in grote hoeveelheden binnen krijgt. Antimoonchloriden zijn bijtend voor de huid. Het is dus vooral een bedreiging voor mensen die met antimoon moeten werken. |
Bepaalde verbindingen van antimoon blijken giftig te zijn, met name ''antimoontrioxide'' en ''antimoonkaliumtartraat''. |
Bepaalde verbindingen van antimoon blijken giftig te zijn, met name ''antimoontrioxide'' en ''antimoonkaliumtartraat''. |
||
== Veiligheid == |
== Veiligheid == |
||
| + | <gallery> |
||
| + | Bestand:GHS-pictogram-silhouette.svg|Bepaalde Antimoon verbindingen zijn mogelijk kankerverwekkend |
||
| + | Bestand:GHS-pictogram-acid.svg|Antimoonchloriden zijn brandend op de huid |
||
| + | Bestand:GHS-pictogram-pollu.svg|Antimoon verbindingen zijn schadelijk voor het milieu |
||
| + | Bestand:GHS-pictogram-exclam.svg|Bepaalde Antimoon verbindingen zijn giftig |
||
| + | </gallery> |
||
== Toepassingen == |
== Toepassingen == |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
Bestand:Bronze and antimony beads circa 1000 BCE.jpg|Bronzen en antimoon kralen uit de oudheid |
Bestand:Bronze and antimony beads circa 1000 BCE.jpg|Bronzen en antimoon kralen uit de oudheid |
||
| + | Bestand:Photo-CarBattery.jpg|Antimoon wordt verwerkt in loodzuur accu's |
||
| + | Bestand:An Eye ornamented with Kohhl. (1836) - TIMEA.jpg|Een oog opgemaakt met kohhl |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
| Regel 63: | Regel 73: | ||
[[Categorie:Chemische elementen]] |
[[Categorie:Chemische elementen]] |
||
[[Categorie:Scheikunde]] |
[[Categorie:Scheikunde]] |
||
| + | |||
| + | [[it:Antimonio]] |
||
Huidige versie van 24 okt 2021 om 21:04
| Chemisch element | |
| |
| Stukje Antimoon | |
| Naam | Antimoon, Stibium (Latijn) |
| Symbool | Sb |
| Atoomnummer | 51 |
| Soort | metalloïde |
| Kleur | Glanzend grijs |
| Smeltpunt | 630,63 oC |
| Kookpunt | 1635 oC |
Portaal  Scheikunde
| |
|---|---|
Antimoon of Antimonium is een chemisch element met het symbool Sb (van het Latijn : stibium) en atoomnummer 51 in het Periodiek Systeem van de scheikunde. Het is een glanzend grijs metalloïde (metaalachtige).
Voorkomen
het wordt in de natuur voornamelijk aangetroffen als het sulfidemineraal stibniet of antimoniet (Sb2S3) of in valentiniet (Sb2O3). De aanwezigheid van antimoon in de aardkorst is vergelijkbaar met thallium en zilver. Hoewel dit element niet overvloedig aanwezig is, wordt het in meer dan 100 soorten mineralen aangetroffen. Zuiver antimoon wordt soms gevonden (bv antimoon Peak).
Antimoon in erts of mineraal
Stibniet of antimoniet
Aurostibiet, goud met antimoon mineraal ( AuSb2)
Geschiedenis
Antimoonverbindingen zijn al sinds de oudheid bekend en werden in poedervorm gebruikt als medicijn en cosmetica (middelen om je op te maken), vaak bekend onder de Arabische naam kohl (zwarte oog make-up). Egyptenaren noemden het al in hun hiërogliefen. Latere Grieken gebruikten ook στἰβι stibi, net als Celsus en Plinius, die in de eerste eeuw na Christus in het Latijn beschreven. Latere Latijnse auteurs pasten het woord aan het Latijn aan als stibium.
In Telloh , Chaldea (een deel van het huidige Irak ) is een voorwerp gevonden, waarvan wordt gezegd dat het deel uitmaakt van een vaas, gemaakt van antimoon daterend uit ongeveer 3000 v.Chr. gevonden in Egypte. Muntkenner en chemicus William Chandler Roberts-Austen merkte tijdens een lezing van Herbert Gladstone in 1892 op dat "we tegenwoordig alleen antimoon kennen als een zeer broos en kristallijn metaal, dat nauwelijks in een bruikbare vaas kan worden verwerkt, en daarom is deze opmerkelijke 'vondst ' opmerkelijk. Het moet de verloren kunst vertegenwoordigen om antimoon kneedbaar te maken."
De Romeinse geleerde Plinius de Oudere beschreef in zijn verhandeling Natural History verschillende manieren om antimoonsulfide voor medische doeleinden te bereiden.
Metaalantimoon was ook bekend, maar het werd ten onrechte gezien als lood bij zijn ontdekking. De vroegst bekende beschrijving van het metaal in het Westen werd in 1540 geschreven door Vannoccio Biringuccio.
Het metaalantimoon was in 1615 bekend bij de Duitse chemicus Andreas Libavius, die het maakte door ijzer toe te voegen aan een gesmolten mengsel van antimoonsulfide, zout en kaliumtartraat. Nicolas Lémery, een Franse scheikundige, was de eerste die antimoon en zijn verbindingen heeft bestudeerd en beschreef dat in 1707.
De eerste ontdekking van natuurlijk voorkomend zuiver antimoon in de aardkorst werd beschreven door de Zweedse wetenschapper en plaatselijke mijndistricts ingenieur Anton von Swab in 1783; het typemonster werd verzameld in de Sala-zilvermijn in het mijndistrict Bergslagen in Sala, Västmanland, Zweden.
Het standaard chemische symbool voor antimoon (Sb) zou zijn bedacht door Jöns Jakob Berzelius (1779-1848), die het element stibium noemde.
Gebruik
China is de grootste producent van antimoon en zijn verbindingen, waarbij de meeste productie afkomstig is van de Xikuangshan-mijn in Hunan. De industriële methoden voor het zuiver maken van antimoon zijn roosteren (verhitten) en reduceren met koolstof of het direct reduceren van stibniet met ijzer.
Bronnen beginnen uitgeput te raken, waardoor het een zogeheten kritisch element is. Volgens de BGS-risicolijst 2015 staat antimoon op de tweede plaats (na zeldzame aardelementen).
De grootste toepassingen voor metallisch antimoon (ongeveer 20%) zijn een legering met lood en tin en de lood-antimoonplaten in loodzuurbatterijen (accu's). Legeringen van lood en tin met antimoon hebben verbeterde eigenschappen voor soldeer, kogels (munitie) en glijlagers. Antimoonverbindingen (ongeveer 60% van het antimoon) zijn belangrijke toevoegingen voor chloor- en broom-houdende brandvertragers die in veel handels- en huishoudelijke producten worden aangetroffen. Vlamvertragers zijn onder meer voor kinderkleding, speelgoed, vliegtuig- en autostoelhoezen.
Een opkomende toepassing is het gebruik van antimoon in micro-elektronica zoals mobieltjes.
Biologie
Zuiver antimoonmetaal heeft geen invloed op de gezondheid van mens en milieu. Grote hoeveelheden antimoon in het milieu kunnen kleine dieren doden. Inademing van antimoontrioxide (en het soortgelijke antimoonstof) wordt als schadelijk gezien en wordt ervan verdacht kanker te veroorzaken als je het in grote hoeveelheden binnen krijgt. Antimoonchloriden zijn bijtend voor de huid. Het is dus vooral een bedreiging voor mensen die met antimoon moeten werken.
Bepaalde verbindingen van antimoon blijken giftig te zijn, met name antimoontrioxide en antimoonkaliumtartraat.
Veiligheid
Bepaalde Antimoon verbindingen zijn mogelijk kankerverwekkend
Antimoonchloriden zijn brandend op de huid
Antimoon verbindingen zijn schadelijk voor het milieu
Bepaalde Antimoon verbindingen zijn giftig
Toepassingen
Bronzen en antimoon kralen uit de oudheid
Antimoon wordt verwerkt in loodzuur accu's
Een oog opgemaakt met kohhl
_-_TIMEA.jpg)
Plaats in het periodiek systeem
| Periodiek systeem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||