Pauken: verschil tussen versies
| (4 tussenliggende versies door 4 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| + | [[File:Standard timpani setup.jpg|right|thumb|300x300px|Pauken]] |
||
| − | Op een koperen of kunststof ketel (doorsnede 50 tot 80 cm) is een vel gespannen. Vroeger gebruikte men kalfshuid, maar tegenwoordig steeds vaker synthetisch vervaardigde vellen. Door met een mallet op het vel te slaan klinkt een bepaalde toon. De toonhoogte is afhankelijk van de spanning van het vel en de plaats waarop het vel geraakt wordt. De grootte van de eronder liggende resonantieruimte bepaalt in welk toonbereik de pauk gebruikt kan worden. |
||
| + | Pauken, keteltrommen of timpani (ook wel TIMP's genoemd) zijn [[Slaginstrument|slaginstrumenten]], om precies te zijn een [[membranofoon]]. Het is een type trommel in de groep van halfronde trommels. De meeste moderne pauken zijn pedaalpauken en kunnen snel en nauwkeurig worden afgestemd op specifieke toonhoogtes door ervaren spelers. Dit kan door het gebruik van een beweegbaar voetpedaal. Ze worden gespeeld door op het vel te slaan met een gespecialiseerde drumstok, een ''paukenstok'' of ''paukenhamer'' genoemd. Pauken ontwikkelden zich vanuit militaire drums tot een hoofdonderdeel van het klassieke [[orkest]] tegen het laatste derde deel van de 18e eeuw. Tegenwoordig worden ze in veel soorten ensembles gebruikt, waaronder concertbands, [[Fanfare|fanfares]], [[Orkest|orkesten]] en zelfs in sommige [[Rock|rockbands]]. |
||
| + | |||
| + | Een muzikant die pauken speelt, is een paukenist. |
||
| + | [[Bestand:Timpani Sticks at Rehearsal.jpg|miniatuur|Paukenstokken]] |
||
| + | |||
| + | == Bouw == |
||
| + | Ze bestaan uit een membraan (vel) dat een kop wordt genoemd, gespannen over een grote kom die als vanouds van koper is gemaakt. Met een ring en trekstangen en stelschroeven kan het vel gespannen worden. De meeste pauken hebben zes tot acht trekstangen. De vorm van de koperen (soms ook aluminium of kunststof) kom bepaald mede de klank van de pauk. Pauken zijn er in verschillende maten, van ongeveer 84 cm in diameter tot piccoli-pauken van 30 cm of minder. Verreweg het meest voorkomende type pauken dat tegenwoordig wordt gebruikt, zijn pedaalpauken, waarmee de spanning van het vel kan worden aangepast met behulp van een pedaalmechanisme. Meestal is het pedaal verbonden met de spanschroeven via een samenstel van gegoten metaal of metalen staven, de spin genaamd. Zoals de meeste vellen, kunnen pauken koppen worden gemaakt uit twee materialen: dierlijke huid (gewoonlijk kalfsleder of geitenleer) of kunststof (gewoonlijk PET-folie ). De spanning is het vel kan veranderen door wisselende weersomstandigheden (vocht - droog). |
||
| + | |||
| + | Pauken worden meestal geslagen met een speciaal type drumstok, een paukenstok of paukenhamer. Paukenstokken worden per paar gebruikt. Ze hebben twee onderdelen: een schacht (de stok) en een kop. De schacht is meestal gemaakt van hardhout of bamboe, maar kan ook gemaakt zijn van aluminium of koolstofvezel. De kop kan worden gemaakt van een aantal verschillende materialen, hoewel vilt rond een houten kern de meest voorkomende is. |
||
| + | |||
| + | == Spelen == |
||
| + | De paukenist slaat het vel ongeveer 10cm vanaf de rand aan. Met twee paukenstokken kan de paukenist een soort roffel spelen, de zogeheten ''rol''. Hierbij houdt hij de stokken een paar cm uit elkaar. Een harde stok geeft een andere klank dan een zachte met vilt beklede stok. Ook is het terugveren van de stokken verschillend. Ook als er meer midden op het vel wordt geslagen, verandert het geluid. In een [[orkest]] worden meerdere pauken gebruikt die ieder op een eigen toon zijn gestemd. De paukenist kan het vel ook iets anders doen laten klinken door het met de vingers van de andere hand (als er met één stok wordt gespeeld) het vel iets te dempen. |
||
| + | |||
| + | == Links == |
||
| + | * SchoolTV - [https://schooltv.nl/zoekresultaten/?q=pauk Pauk] |
||
| + | * Muziekweb - [https://www.muziekweb.nl/Muziekweb/Cat/SingleSearch/Search?q=pauken&catalogue= Pauken] |
||
| + | * YouTube - [https://www.youtube.com/results?search_query=pauken Pauken], [https://www.youtube.com/results?search_query=timpani Timpani] |
||
| + | [[Categorie:Muziekinstrumenten]] |
||
Huidige versie van 26 aug 2021 om 19:06
Pauken, keteltrommen of timpani (ook wel TIMP's genoemd) zijn slaginstrumenten, om precies te zijn een membranofoon. Het is een type trommel in de groep van halfronde trommels. De meeste moderne pauken zijn pedaalpauken en kunnen snel en nauwkeurig worden afgestemd op specifieke toonhoogtes door ervaren spelers. Dit kan door het gebruik van een beweegbaar voetpedaal. Ze worden gespeeld door op het vel te slaan met een gespecialiseerde drumstok, een paukenstok of paukenhamer genoemd. Pauken ontwikkelden zich vanuit militaire drums tot een hoofdonderdeel van het klassieke orkest tegen het laatste derde deel van de 18e eeuw. Tegenwoordig worden ze in veel soorten ensembles gebruikt, waaronder concertbands, fanfares, orkesten en zelfs in sommige rockbands.
Een muzikant die pauken speelt, is een paukenist.
Bouw
Ze bestaan uit een membraan (vel) dat een kop wordt genoemd, gespannen over een grote kom die als vanouds van koper is gemaakt. Met een ring en trekstangen en stelschroeven kan het vel gespannen worden. De meeste pauken hebben zes tot acht trekstangen. De vorm van de koperen (soms ook aluminium of kunststof) kom bepaald mede de klank van de pauk. Pauken zijn er in verschillende maten, van ongeveer 84 cm in diameter tot piccoli-pauken van 30 cm of minder. Verreweg het meest voorkomende type pauken dat tegenwoordig wordt gebruikt, zijn pedaalpauken, waarmee de spanning van het vel kan worden aangepast met behulp van een pedaalmechanisme. Meestal is het pedaal verbonden met de spanschroeven via een samenstel van gegoten metaal of metalen staven, de spin genaamd. Zoals de meeste vellen, kunnen pauken koppen worden gemaakt uit twee materialen: dierlijke huid (gewoonlijk kalfsleder of geitenleer) of kunststof (gewoonlijk PET-folie ). De spanning is het vel kan veranderen door wisselende weersomstandigheden (vocht - droog).
Pauken worden meestal geslagen met een speciaal type drumstok, een paukenstok of paukenhamer. Paukenstokken worden per paar gebruikt. Ze hebben twee onderdelen: een schacht (de stok) en een kop. De schacht is meestal gemaakt van hardhout of bamboe, maar kan ook gemaakt zijn van aluminium of koolstofvezel. De kop kan worden gemaakt van een aantal verschillende materialen, hoewel vilt rond een houten kern de meest voorkomende is.
Spelen
De paukenist slaat het vel ongeveer 10cm vanaf de rand aan. Met twee paukenstokken kan de paukenist een soort roffel spelen, de zogeheten rol. Hierbij houdt hij de stokken een paar cm uit elkaar. Een harde stok geeft een andere klank dan een zachte met vilt beklede stok. Ook is het terugveren van de stokken verschillend. Ook als er meer midden op het vel wordt geslagen, verandert het geluid. In een orkest worden meerdere pauken gebruikt die ieder op een eigen toon zijn gestemd. De paukenist kan het vel ook iets anders doen laten klinken door het met de vingers van de andere hand (als er met één stok wordt gespeeld) het vel iets te dempen.