Theater in het oude Griekenland: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Authors http://en.vikidia.org/w/index.php?title=Theatre_of_ancient_Greece&action=history translation following)
 
k (→‎top: clean up, removed: {{Pabo}})
 
(13 tussenliggende versies door 7 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
[[File:Delphi Composite.jpg|thumb|upright=1.8|The Ancient Theatre of [[Delphi]].]]
+
[[Bestand:Delphi Composite.jpg|thumb|upright=1.8| Het oude theater van [[Delphi]].]]
−
[[File:Antalya Museum - Sarkophag 8a Maske.jpg|thumbnail|upright=1.2|Theatre mask: stone, 2nd century AD]]
+
[[Bestand:Antalya Museum - Sarkophag 8a Maske.jpg|thumbnail|upright=1.2|Theatermasker: steen, 2e eeuw na christus.]]
−
[[File:Hearst Greek Theatre (Berkeley, CA).JPG|thumbnail|upright=1.2|Reproduction of a Greek theatre: Hearst Greek Theatre, [[University of California, Berkeley]].]]
+
[[Bestand:Hearst Greek Theatre (Berkeley, CA).JPG|thumbnail|upright=1.2]]
−
[[File:Syracusa01(js).jpg|thumbnail|upright=1.2|The Greek Theatre at [[Syracuse, Italy|Syracuse]].]]
+
[[Bestand:Syracusa01(js).jpg|thumbnail|upright=1.2|Het Griekse theater in Syracuse.]]
−
[[File:3304 - Athens - Stoà of Attalus Museum - Theatre mask - Photo by Giovanni Dall'Orto, Nov 9 2009.jpg|thumbnail|upright=1.0|Greek [[terracotta]] mask, 3/4th century BC.]]
+
[[Bestand:3304 - Athens - Stoà of Attalus Museum - Theatre mask - Photo by Giovanni Dall'Orto, Nov 9 2009.jpg|thumbnail|upright=1.0|Grieks terracotta masker, 3e of 4e eeuw voor Christus.]]
  
−
The '''theatre of ancient Greece''' is a literary genre. It was at its best from 550 to 220 BC. It was the beginning of modern western [[theatre]], and some ancient Greek plays are still performed today. They invented the [[genre]]s of [[tragedy]] (late 6th century <small>BC</small>), [[comedy]] (486 <small>BC</small>) and [[satyr play]]s.
+
Het '''theater van het [[oude Griekenland]]''' is erg belangrijk geweest voor het huidige westerse theater. Het was op zijn best van 550 tot 220 voor Christus. Het was het begin van het moderne westerse theater, en sommige oude Griekse toneelstukken worden vandaag de dag nog steeds uitgevoerd. Zij bedachten de genres [[tragedie]] (aan het eind van de 6e eeuw voor Christus), [[komedie]] (486 voor Christus) en stukken met {{wbwoord|1|[[satire]]}}.
  
−
It is also, in the architectural sense, the place of theatre performance in [[ancient Greece]].
+
De stadstaat [[Athene]] was een grote culturele, politieke en militaire macht tijdens deze periode. Theater was onderdeel van een festival genaamd de Dionysia, waarin de god [[Dionysus]] werd geëerd. In de Dionysia presenteerden de toneelschrijvers hun werk aan het publiek. Het was een competitie, met een winnaar en prijzen. Komedie en tragedie werden in dit festival nooit gemengd: zij hadden elk hun eigen typische structuur. De Atheners exporteerden het festival naar hun talrijke kolonies en bondgenoten om zo hun manier van leven bekend te maken.
  
−
The [[city-state]] of [[Athens]] was a great cultural, political and military power during this period. [[Drama]] was at its centre. Theatre was part of a [[festival]] called the [[Dionysia]], which honoured the god [[Dionysus]]. In the Dionysia, the playwrights presented their work to an audience. It was a competition, with a winner and prizes. These two main genres were never mixed: they each had their own typical structure. Athens exported the festival to its numerous colonies and allies in order to promote their way of life.
+
Alleen mannen mochten acteur zijn. Het koor bestond uit mannen, net zoals de acteurs en het publiek. Eigenlijk moesten ze ook burgers van Athene zijn, wat alleen van toepassing was op vrij-geboren mannen plus een klein aantal speciale gevallen. De acteurs droegen maskers, zodat de mensen wisten welke rol de acteur speelde.
  
−
Only men were allowed as [[actor]]s. The chorus were men, as were the actors and the audience.<ref>Fonseca, Reuben ''Ancient Greek Theater''. [http://www.cartage.org.lb/en/themes/Arts/Architec/AncientArchitectural/GreekArchitecture/GreekBuilding/Theater.htm#Audience]</ref> Technically, they had to be [[citizens]] of Athens, which only applied to free-born men plus a few special cases.<ref>Ewbank N. 2009.[http://cliojournal.wikispaces.com/The+Nature+of+Athenian+Democracy The nature of Athenian democracy] ''Clio''.</ref> The actors wore [[mask]]s, so that the people would know which persona ([[fictional character|character]]) the actor played.
+
De bekendste toneelschrijvers voor tragedie zijn [[Aeschylus]], [[Sophocles]] en [[Euripides]]. [[Aristophanes]] is de bekendste komedieschrijver.
  
−
The best known writers of plays are [[Aeschylus]], [[Sophocles]], [[Euripides]] for tragedies, and [[Aristophanes]] for comedies.
+
== Oorsprong ==
 +
De Griekse tragedie zoals wij die kennen ontstond in Athene, enkele jaren voor 532 voor Christus, het jaar waarin [[Thepsis]] als vroegste toneelschrijver vermeld wordt. Hij won de eerste theaterwedstrijd die in Athene gehouden werd, maar eigenlijk was hij een zanger van dithyramben. Dithyramben waren oude liederen die gezongen werden ter ere van de god van de [[wijn]] en de [[vruchtbaarheid]], Dionysus. In de tijd waarin Thepsis leefde was de dithyrambe inmiddels geëvolueerd tot ver van zijn oorsprong. Het was geen lied meer, maar eerder een soort verhalenvertelling. Hieruit ontstond onder andere de tragedie. Thepsis wordt dan ook vaak de "Vader van de Tragedie" genoemd.
  
−
== Origins ==
+
Ook andere Atheners ontwikkelden een soort van tragedies. Van de staatsman [[Solon]] wordt gezegd dat hij gedichten heeft gemaakt waarin hij de karakters met hun eigen stem liet spreken. Daarnaast waren gesproken voordrachten (ook bekend als rapsodieën) van [[Homerus]]' epische gedichten populair op festivals voor 534 v.C.  De bijdrage van Thespis aan drama is onduidelijk, maar zijn naam wordt herinnerd via de veel gebruikte Engelse term voor toneelspeler, een 'thespian'.
  
−
Greek tragedy as we know it was made in Athens some years before 532 BC, when [[Thespis]] was the earliest recorded playwright. He won the first theatrical contest held at Athens, so he was the leader of the [[dithyramb]]s performed in and around Attica.<ref>Aristotle, ''Poetics''</ref> Dithyrambs were ancient [[hymn]]s sung in praise of the god of wine and [[fertility]], Dionysus. They had a wild and ecstatic nature.
+
De drama uitvoeringen waren belangrijk voor de Atheners - dit wordt duidelijk gemaakt door het Dionysische festival. Het festival werd ongeveer rond 508 voor Christus gecreëerd.
  
−
By Thespis' time the dithyramb had evolved far away from its cult roots. It had become a narrative, ballad-like genre. Because of this Thespis is often called the "Father of Tragedy". The statesman [[Solon]] is said to have created poems in which characters speak with their own voice. Spoken recitations, known as ''rhapsodes'', of [[Homer]]'s epics were popular in festivals before 534 BC.<ref name=Brockett>Brockett, Oscar G. 1999. ''History of the theatre''. Allyn and Bacon, London. 16–17</ref> Thespis's contribution to drama is unclear, but his name is remembered in the common term for performer—a 'thespian'.
+
[[Phrynichus]] was de eerste dichter waarvan bekend is dat hij een historisch onderwerp gebruikte. Zijn stuk over de val van [[Milete]] (493 v.Chr.) ging over het lot van de stad Milete nadat deze was veroverd door de [[Perzië|Perzen]]. Van hem wordt ook gedacht dat hij de eerste is die vrouwelijke personages gebruikte (geen vrouwelijke acteurs trouwens).
  
−
The dramatic performances were important to the Athenians – this is made clear by the Dionysian festival. The festival was created roughly around 508 BC.
+
Tot de Hellenistische periode waren alle tragedies unieke stukken, geschreven ter ere van Dionysos en eenmalig gespeeld, zodat we vandaag alleen nog de stukken hebben die goed genoeg onthouden waren om herhaald te worden, toen herhaling van oude tragedies gewoon werd.
  
−
Phrynichus was the first poet known to use a historical subject – his ''Fall of Miletus'', 493, told the fate of the town of [[Miletus]] after it was conquered by the Persians.<ref>[http://perseus.uchicago.edu/hopper/text.jsp?doc=Perseus:text:1999.01.0126:book=6:chapter=21 Herodotus, ''Histories'', 6/21]</ref> He is also thought to be the first to use female characters (though not female performers).<ref name=Brockett/>
+
== De Klassieke Periode ==
 +
Na de Grote Vernietiging van Athene door de Perzen (Achaemenidische rijk) in 480 voor Christus, werden de stad en de [[Akropolis]] herbouwd, en theater werd een nog groter onderdeel van de Atheense cultuur en trots. Het hoogtepunt was de competitie tussen drie toneelschrijvers van treurspellen, twee keer per jaar. Elk van hen legde drie treurspellen (tragedies) voor, plus een satirestuk (een komische versie van een mythologisch onderwerp). Vanaf 486 voor Christus legde elke toneelschrijver ook een komedie voor. [[Aristoteles]] beweerde dat Aeschylus de tweede acteur toevoegde, en dat Sophocles de derde introduceerde. Blijkbaar gebruikten de Griekse toneelschrijvers nooit meer dan drie acteurs.
  
−
Until the [[Hellenistic civilization|Hellenistic period]], all tragedies were unique pieces written in honour of Dionysus and played only once, so that today we only have the pieces that were still remembered well enough to have been repeated when repetition of old tragedies became fashion.
+
Tragedie en komedie werden gezien als totaal verschillende genres, en geen stuk voegde ooit delen van de twee samen. Satirische toneelstukken maakten gebruik van mythologische onderwerpen van de tragedies, maar op een puur komische wijze. Echter, als ze meer dan een eeuw na de Atheense Gouden Eeuw beschreven waren, dan hadden toneelschrijvers zoals Sophocles en Euripides misschien niet hetzelfde gedacht over hun toneelstukken.
  
−
== The Classical Period ==
+
== De Hellenistische periode ==
 +
De macht van Athene ging verloren na de nederlaag in de [[Peloponnesische Oorlog]] tegen de [[Sparta]]nen. Vanaf die tijd begon het theater weer oude tragedies op te voeren. Hoewel het Griekse theater haar vernieuwing verloren had, ging het Griekse theater voort in de Hellenistische periode (de periode die volgt op [[Alexander de Grote]]s verovering in de 4e eeuw v.Chr.). De belangrijkste hellenistische theatrale vorm was niet de tragedie maar 'de Nieuwe Comedy', komische stukken over het leven van gewone burgers. De enige toneelschrijver uit deze periode van wie er nog werk te vinden is, is [[Menander]]. Een van de meest belangrijke bijdrage van de New Comedy was haar invloed op de Romeinse komedie, een invloed die terug te zien is in de overgeleverde werken van Plautus en Terence.
  
−
After the Great Destruction of Athens by the Persians ([[Achaemenid Empire]]) in 480 BC,<ref>The [[Battle of Thermopylae]] and its aftermath.</ref> the town and acropolis were rebuilt, and theatre became an even more major part of Athenian culture and civic pride. The centre-piece was the competition between three tragic playwrights at the Theatre of Dionysus, twice a year. Each submitted three tragedies, plus a satyr play (a comic version of a mythological subject). From 486 BC, each playwright also submitted a comedy.<ref name=Kuritz>Paul Kuritz 1988. ''The making of theatre history'', Englewood Cliffs. p.21</ref> [[Aristotle]] claimed that [[Aeschylus]] added the second actor, and that [[Sophocles]] introduced the third. Apparently the Greek playwrights never used more than three actors.<ref name=Kuritz/>
+
== Gebouwen en voorstellingen ==
 +
[[Bestand:Winter's Tale set in Epidaurus.jpg|thumb|upright=1.5|Moderne toneelstukken in [[Epidaurus]].]]
  
−
Tragedy and comedy were viewed as completely separate genres, and no plays ever merged aspects of the two. Satyr plays dealt with the mythological subject matter of the tragedies, but in a purely comedic manner. However, as they were written over a century after the Athenian Golden Age, it is not known whether dramatists such as Sophocles and Euripides would have thought about their plays in the same terms.
+
De toneelstukken hadden oorspronkelijk een koor van maximaal 50 mensen, dat toneelstukken opvoerde in verzen begeleid door muziek, beginnend in de ochtend en durend tot de avond.
  
−
== Hellenistic period ==
+
De opvoeringsplek (het podium) waar het koor danste en zong, was een eenvoudige halve cirkel, het ''orchestra'' genaamd. Het ''orchestra'' was vaak op een afgevlakt terras aan de voet van een berg, waarvan de helling het natuurlijke ''theatron'' (kijkplaats) werd. Later pas werd de term 'theater' gebruikt om het hele gebied van het ''theatron '', het ''orchestra'' en de ''skène'' aan te geven.
−
The power of Athens declined following its defeat in the [[Peloponnesian War]] against the [[Sparta]]ns. From that time on, the theatre started performing old tragedies again. Although its theatrical traditions seem to have lost their vitality, Greek theatre continued into the Hellenistic period (the period following [[Alexander the Great]]'s conquests in the fourth century BC). The main Hellenistic theatrical form was not tragedy but 'New Comedy', comic episodes about the lives of ordinary citizens. The only playwright from the period whose work has survived is [[Menander]]. One of New Comedy's most important contributions was its influence on Roman comedy, an influence that can be seen in the surviving works of [[Plautus]] and [[Terence]].
 
  
−
== Buildings and performances ==
+
De theaters werden op een grote schaal opgezet, om het grote aantal personen op het podium en het grote aantal personen in het publiek, tot wel zestienduizend mensen, een plek te geven. De stemmen van de acteurs moesten door het hele theater, inclusief de bovenste rijen zitplaatsen, te horen zijn. De [[akoestiek]] in het Griekse theater moest daarom erg goed zijn.
−
[[File:Winter's Tale set in Epidaurus.jpg|thumb|upright=1.5|Modern performance in [[Epidaurus]].]]
 
  
−
The plays originally had a chorus of up to 50 people,<ref>Jansen, Jan 2000. Lebensqualität im Theater des demokratischen Athen. Kult, Politik und Alte Komödie. (E-Book): ISBN 978-3-638-29187-3 [http://content.grin.com/data/7/27040.pdf Paper on the Athens Theatre]</ref> who performed the plays in verse accompanied by music, beginning in the morning and lasting until the evening.
+
In 465 voor Christus begonnen de toneelschrijvers een achtergrond of een geschilderde muur te gebruiken, die zij achter het ''orchestra'' hingen of neerzetten. Dit diende gelijk ook als een plek waar acteurs van kostuum konden wisselen. Deze muur noemen we de ''skène''. Later werden deze muren uitgebreid tot complete gebouwen, die extra sfeer gaven aan de voorstelling.
  
−
The performance space was a simple semi-circular space, the ''orchestra'', where the chorus danced and sang. The orchestra was on a flattened terrace at the foot of a hill, the slope of which produced a natural ''theatron'', (watching place). Later, the term "theatre" came to be applied to the whole area of theatron, orchestra, and skené (scene).
+
Griekse theaters hadden ook al ingangen voor de acteurs en de leden van het koor, genaamd de ''parodoi''. Dat waren hoge bogen met een opening richting het ''orchestra'', waardoor de acteurs binnenkwamen. Sommige theaters hadden ook een verhoogd spreekpodium op het ''orchestra'', genaamd de ''logeion''.
  
−
The theatres were built on a very large scale to accommodate the large number of people on stage, as well as the large number of people in the audience, up to fourteen thousand. Actors' voices needed to be heard throughout the theatre, including the very top row of seats. The Greeks' understanding of acoustics compares very favourably with the current state of the art.
+
=== De scene onderdelen ===
  
−
In 465 BC, the playwrights began using a backdrop or scenic wall, which hung or stood behind the orchestra, which also served as an area where actors could change their costumes. It was known as the ''skênê'' (scene). In 425 BC a stone scene wall, called a ''paraskenia'', became a common supplement to ''skênê'' in the theatres. The proskenion ("in front of the scene") was columned, and was similar to the modern day [[proscenium]].
+
Er werden verschillende scene onderdelen regelmatig gebruikt in het Griekse theater.
  
−
Greek theatres also had entrances for the actors and chorus members called ''parodoi''. They were tall arches that opened onto the orchestra, through which the performers entered. By the end of the 5th century BC, around the time of the [[Peloponnesian War]], the ''skênê'', the back wall, was two stories high. Some theatres also had a raised speaking place on the orchestra called the ''logeion''.
+
Machina, een kraan die de indruk kon geven dat een acteur vloog (dus, deus ex machina, wat betekent, de god van de machine).
  
−
=== Scenic elements ===
+
Ekkyklema, een wagen op wielen die dode karakters/rollen richting het publiek reed om deze te laten zien.
−
There were several scenic elements commonly used in Greek theatre:
 
−
* ''machina'', a [[Crane (machine)|crane]] that gave the impression of a flying actor (thus, ''[[deus ex machina]]'', meaning, 'the god from the machine').
 
−
* ''ekkyklema'', a wheeled wagon used to bring dead characters for the audience to see
 
−
* [[trap door]]s, or similar openings in the ground to lift people onto the stage
 
−
* ''Pinakes'', pictures hung to create scenery
 
−
* ''Thyromata'', more complex pictures built into the second-level scene (3rd level from ground)
 
−
* [[Phallus|Phallic]] props were used for satyr plays, symbolizing [[fertility]] in honor of [[Dionysus]].
 
  
−
=== Greek chorus ===
+
Valluiken, of gelijksoortige openingen in de grond om mensen het podium op te tillen.
−
{{main|Greek chorus}}
 
  
−
Although in the early days the chorus was much larger, the numbers settled down to 12 or 15 in tragedies and 24 in comedies. They usually play a group character, such as 'the old men of Argos'. The chorus offers background information, summaries and comments. In many of these plays, the chorus expresses to the audience what the main characters cannot say, such as their hidden fears or secrets.<ref>Bear in mind that facial expressions could not be seen, as performers wore masks, and the audience was at a distance.</ref>
+
Pinakes, schildren die werden opgehangen om een landschap te creëren
  
−
The chorus might sing, or might speak in unison (say the same thing together). The chorus made up for the fact that there were only one, two or three actors, who played several parts each (changing masks).
+
Thyromata, meer gecompliceerde schilderijen gebouwd in het tweede niveau van de locatie (het derde niveau van de grond (vermoedelijk om diepte te creëren)).
  
−
Before the introduction of several actors by [[Aeschylus]], the Greek chorus was the main performer opposite a solitary actor.<ref>Haigh, Arthur Elam 1898. ''The Attic theatre: a description of the stage and theatre of the Athenians, and of the dramatic performances at Athens''. Oxford: The Clarendon Press. p319</ref> The importance of the chorus declined after the 5th century BC, when the chorus began to be separated from the dramatic action. Later dramatists depended less on the chorus.
+
Fallische rekwisieten werden gebruikt voor satire, om vruchtbaarheid te symboliseren ter ere van Dionysos.
  
−
== Masks ==
+
=== Het Griekse koor ===
−
[[File:TragicComicMasksHadriansVillamosaic.jpg|thumb|upright=1.5|Ancient mosaic of a tragedy and of a comedy masks]]
 
−
The mask is known to have been used since the time of [[Aeschylus]] in the 6th century AD. It is one of the feathure classical Greek theatre. Masks were also used in the worship of Dionysius, and that is probably how the tradition started.
 
  
−
Most of the evidence comes from a few vase paintings of the 5th century BC which depict actors preparing for a [[Satyr play]].<ref name="Vervain">Vervain, Chris and David Wiles, 2004. “The masks of Greek tragedy as point of departure for modern performance.” ''New Theatre Quarterly'' '''67''', Cambridge University Press: Cambridge. p255</ref> No physical evidence survived: the masks were made of organic materials. They were not considered permanent objects, and were dedicated to the altar of Dionysus after performances. There are, however, examples of statues of actors carrying a mask in hand.<ref name=Angie>Many references on ancient Greek masks and modern performance in Varakis, Angie 2004. “Research on the ancient mask,” ''Didaskalia'', '''6'''.1 [http://www.didaskalia.net/issues/vol6no1/varakis.html Didaskalia.net]</ref>
+
Hoewel het koor in het begin veel groter was, werd het aantal leden gemiddeld 12 tot 15 in tragedies en 24 in komedies. Ze speelden meestal een groepsrol, zoals 'de oude mannen van Argos'. Het koor bood achtergrondinformatie, samenvattingen en commentaar. In veel van deze stukken, liet het koor aan het publiek zien of horen wat de hoofdkarakters niet konden zeggen, zoals hun verborgen angsten of geheimen. 9
  
−
Masks were made for the actors and for the chorus, who help the audience know what a character is thinking. The chorus all wear the same mask, because they represent the same character.<ref name=Angie/><ref name="didaskalia.net"/>
+
Het koor kan zingen, of het kan in harmonie(koor) spreken (met zijn allen hetzelfde tegelijk zeggen). Het koor compenseerde voor het feit dat er vaak maar één, twee of drie acteurs waren, die elk meerdere rollen speelden (wisselende maskers).
  
−
=== Mask functions ===
+
Voor de introductie van verschillende acteurs door Aeschylus was het Griekse koor de hoofdrolspeler tegenover een enkele acteur. Het belang van het koor nam na de 5e eeuw voor Christus af, toen het koor zich begon af te scheiden van de dramatische actie. Later lag in dramatische stukken dus minder nadruk op het koor.
−
In a large open-air theatre, like the [[Theatre of Dionysus]] in [[Athens]], the masks brought the characters' face closer to the audience, as they had exaggerated features and expressions.<ref name="didaskalia.net">Vovolis, Thanos and Giorgos Zamboulakis. 2005. The acoustical mask of Greek tragedy. ''Didaskalia'' '''7'''.1 [http://www.didaskalia.net/issues/vol7no1/vovolis_zamboulakis.html Didaskalia.net]</ref> An actor could appear and reappear in different roles, since the audience did not identify the actor with one character. Their variations help the audience to distinguish sex, age, and social status. Also, they could show a change in a character’s appearance, for example, Oedipus after blinding himself.<ref name=Brockett/><sup>p70</sup> Unique masks were also created for specific characters and events in a play, such as [[The Furies]] in [[Aeschylus]]’ ''[[Eumenides]]'' and [[Pentheus]] and [[Cadmus]] in [[Euripides]]’ ''[[The Bacchae]]''. Worn by the chorus, the masks created a sense of unity and uniformity, a sort of multi-voiced persona or single organism.
 
  
−
== References ==
+
=== Maskers ===
−
{{Reflist}}
+
[[Bestand:TragicComicMasksHadriansVillamosaic.jpg|thumb|upright=1.5|Antieke mozaïek van een tragedie - en van komedie maskers.]]
  
−
{{Ancient Greece: Arts and Culture}}
+
Het masker staat sinds de tijd van Aeschylus in de zesde eeuw na Christus bekend als gebruiksmiddel. Het is één van de kenmerken van het klassieke Griekse theater. Maskers werden ook gebruikt bij het aanbidden van Dionysos, en zo is het waarschijnlijk ook als traditie begonnen.
−
{{Portal Ancient Greece}}
 
−
{{Portal performing arts}}
 
  
−
[[Category:Ancient Greece]]
+
Het meeste bewijs komt van een paar vaasschilderingen uit de 5e eeuw voor Christus, welke acteurs laten zien die zich voorbereiden voor een satirisch toneelstuk. Geen fysiek bewijsmateriaal heeft het overleefd: de maskers werden gemaakt van organische materialen. Ze werden niet beschouwd als permanente objecten, en ze waren na het optreden toegewijd aan het altaar van Dionysos. Toch zijn er voorbeelden van standbeelden van acteurs die een masker in hun hand dragen.
−
[[Category:Theater]]
+
 
 +
Maskers werden zowel voor de acteurs als voor het koor gemaakt om het publiek te laten weten wat een karakter denkt. De koorleden dragen allemaal hetzelfde masker, omdat zij allemaal hetzelfde karakter voorstellen.
 +
 
 +
=== Functie van het masker ===
 +
 
 +
In een groot openlucht theater, zoals het [[Theater van Dionysus]] in Athene, brachten de maskers het gezicht van de karakters dichter bij het publiek, omdat deze voorzien waren van uitvergrote kenmerken en uitdrukkingen. Een acteur kon alsmaar in allerlei verschillende rollen verschijnen, aangezien het publiek de acteur niet identificeerde met maar één rol. De variaties (van de maskers) hielp het publiek om het geslacht, de leeftijd en de sociale status (van de rollen) te onderscheiden. Ook konden ze (met het masker) veranderingen in het uiterlijk van het karakter laten zien, bijvoorbeeld dat van Oedipus nadat hij zichzelf had blindgemaakt. Unieke maskers werden ook gemaakt voor speciale karakters en gebeurtenissen in een toneelstuk, zoals de 'Furies' in Aeschylus zijn 'Eumenides' en 'Pentheus en Cadmus' in Euripides zijn 'Bacchus'. Gedragen door het koor zorgden de maskers voor een gevoel van eenheid en uniformiteit, een soort van persoon of organisme met meer stemmen.
 +
 
 +
{{wbbetekenis|1|Vorm van humor waar o.a. anderen belachelijk in worden gemaakt}}
 +
 
 +
== Geluid ==
 +
In de tijd van de Grieken waren er natuurlijk nog geen geluidsinstallaties zoals we die nu kennen. Maar hoe konden de mensen op de bovenste rij dan alsnog horen wat er beneden op het podium werd gezegd?
 +
 
 +
Dat heeft te maken met de akoestiek, dat is de manier waarop geluid weerkaatst in een binnenruimte of in de buitenlucht. Geluid verplaatst zich door de lucht. Als iets of iemand geluid maakt, dan komt er lucht in beweging. Dit worden geluidsgolven genoemd. Hoe harder het geluid, hoe harder de geluidsgolven komen en dus ook hoe verder weg het geluid te horen is.
 +
 
 +
Je kan je misschien wel voorstellen dat als jij voor 100 mensen staat zonder een microfoon, dat niet iedereen je even goed kan verstaan. De mensen voorin kunnen je goed verstaan, maar de mensen achterin moeten echt hun best doen om je te kunnen horen. Daarnaast zijn er ook altijd bijgeluiden. Die kunnen dan weer zorgen voor ruis op de lijn. Door die bijgeluiden is het nog moeilijker om iemand te verstaan. De Grieken kregen dat op een of andere manier toch voor elkaar met hun theaters. Dat komt door de vorm en het materiaal, dat samen zorgt voor de goede akoestiek. De vorm zorgt ervoor dat het geluid vaak kan weerkaatsen. De golven stoppen dan niet, maar kiezen een andere route. Daardoor is het geluid langer en harder hoorbaar en heeft dat dus een groter bereik.
 +
 
 +
De bijzondere plaatsing van de zitgedeeltes zorgt er ook voor dat bijgeluiden wegvallen. Zij dienen als een soort geluidsfilter. Dat filter zorgt er dan dus voor dat de luide stem van de acteur wel te verstaan is, terwijl de wind door de bladeren van de bomen niet te horen is of stoort.
 +
 
 +
=== De bovenste rij ===
 +
Het verhaal gaat dat als je beneden op het podium iets fluistert, dit door iedereen op de bovenste rij te verstaan is. Dit blijkt alleen niet zo te zijn. Dat heeft te maken met het soort geluid dat er gemakt wordt. Wanneer je een zacht geluid maakt, bijvoorbeeld fluisteren of het scheuren van een papiertje, dan brengt dat minder geluidsgolven in beweging dan wanneer je staat te schreeuwen. Hoe verder een geluidsgolf komt vanaf de bron,  dus degene die het geluid maakt, hoe harder dit klinkt. Daardoor heeft een hard geluid meer bereik dan een zacht geluid.
 +
 
 +
Als een acteur in een Grieks theater luid praat, is hij op de achterste rij wel degelijk te verstaan, maar wanneer hij fluistert kunnen alleen de mensen op de eerste rijen dit vestaan. Ook het vallen van een munt is op de achterste rij te horen. Sommige geluiden komen dus beter door het geluidsfilter dan andere.
 +
 
 +
[[Categorie:Theater]]
 +
[[Categorie:Griekse oudheid]]
  
 
[[fr:Théâtre grec]]
 
[[fr:Théâtre grec]]
−
[[simple:Theatre of ancient Greece]]
+
[[en:Theatre of ancient Greece]]
−
[[wp:Theatre of ancient Greece]]
 

Huidige versie van 12 mrt 2021 om 12:59

Het oude theater van Delphi.
Theatermasker: steen, 2e eeuw na christus.
Hearst Greek Theatre (Berkeley, CA).JPG
Het Griekse theater in Syracuse.
Grieks terracotta masker, 3e of 4e eeuw voor Christus.

Het theater van het oude Griekenland is erg belangrijk geweest voor het huidige westerse theater. Het was op zijn best van 550 tot 220 voor Christus. Het was het begin van het moderne westerse theater, en sommige oude Griekse toneelstukken worden vandaag de dag nog steeds uitgevoerd. Zij bedachten de genres tragedie (aan het eind van de 6e eeuw voor Christus), komedie (486 voor Christus) en stukken met satire Vraagteken2.png.

De stadstaat Athene was een grote culturele, politieke en militaire macht tijdens deze periode. Theater was onderdeel van een festival genaamd de Dionysia, waarin de god Dionysus werd geëerd. In de Dionysia presenteerden de toneelschrijvers hun werk aan het publiek. Het was een competitie, met een winnaar en prijzen. Komedie en tragedie werden in dit festival nooit gemengd: zij hadden elk hun eigen typische structuur. De Atheners exporteerden het festival naar hun talrijke kolonies en bondgenoten om zo hun manier van leven bekend te maken.

Alleen mannen mochten acteur zijn. Het koor bestond uit mannen, net zoals de acteurs en het publiek. Eigenlijk moesten ze ook burgers van Athene zijn, wat alleen van toepassing was op vrij-geboren mannen plus een klein aantal speciale gevallen. De acteurs droegen maskers, zodat de mensen wisten welke rol de acteur speelde.

De bekendste toneelschrijvers voor tragedie zijn Aeschylus, Sophocles en Euripides. Aristophanes is de bekendste komedieschrijver.

Oorsprong

De Griekse tragedie zoals wij die kennen ontstond in Athene, enkele jaren voor 532 voor Christus, het jaar waarin Thepsis als vroegste toneelschrijver vermeld wordt. Hij won de eerste theaterwedstrijd die in Athene gehouden werd, maar eigenlijk was hij een zanger van dithyramben. Dithyramben waren oude liederen die gezongen werden ter ere van de god van de wijn en de vruchtbaarheid, Dionysus. In de tijd waarin Thepsis leefde was de dithyrambe inmiddels geëvolueerd tot ver van zijn oorsprong. Het was geen lied meer, maar eerder een soort verhalenvertelling. Hieruit ontstond onder andere de tragedie. Thepsis wordt dan ook vaak de "Vader van de Tragedie" genoemd.

Ook andere Atheners ontwikkelden een soort van tragedies. Van de staatsman Solon wordt gezegd dat hij gedichten heeft gemaakt waarin hij de karakters met hun eigen stem liet spreken. Daarnaast waren gesproken voordrachten (ook bekend als rapsodieën) van Homerus' epische gedichten populair op festivals voor 534 v.C. De bijdrage van Thespis aan drama is onduidelijk, maar zijn naam wordt herinnerd via de veel gebruikte Engelse term voor toneelspeler, een 'thespian'.

De drama uitvoeringen waren belangrijk voor de Atheners - dit wordt duidelijk gemaakt door het Dionysische festival. Het festival werd ongeveer rond 508 voor Christus gecreëerd.

Phrynichus was de eerste dichter waarvan bekend is dat hij een historisch onderwerp gebruikte. Zijn stuk over de val van Milete (493 v.Chr.) ging over het lot van de stad Milete nadat deze was veroverd door de Perzen. Van hem wordt ook gedacht dat hij de eerste is die vrouwelijke personages gebruikte (geen vrouwelijke acteurs trouwens).

Tot de Hellenistische periode waren alle tragedies unieke stukken, geschreven ter ere van Dionysos en eenmalig gespeeld, zodat we vandaag alleen nog de stukken hebben die goed genoeg onthouden waren om herhaald te worden, toen herhaling van oude tragedies gewoon werd.

De Klassieke Periode

Na de Grote Vernietiging van Athene door de Perzen (Achaemenidische rijk) in 480 voor Christus, werden de stad en de Akropolis herbouwd, en theater werd een nog groter onderdeel van de Atheense cultuur en trots. Het hoogtepunt was de competitie tussen drie toneelschrijvers van treurspellen, twee keer per jaar. Elk van hen legde drie treurspellen (tragedies) voor, plus een satirestuk (een komische versie van een mythologisch onderwerp). Vanaf 486 voor Christus legde elke toneelschrijver ook een komedie voor. Aristoteles beweerde dat Aeschylus de tweede acteur toevoegde, en dat Sophocles de derde introduceerde. Blijkbaar gebruikten de Griekse toneelschrijvers nooit meer dan drie acteurs.

Tragedie en komedie werden gezien als totaal verschillende genres, en geen stuk voegde ooit delen van de twee samen. Satirische toneelstukken maakten gebruik van mythologische onderwerpen van de tragedies, maar op een puur komische wijze. Echter, als ze meer dan een eeuw na de Atheense Gouden Eeuw beschreven waren, dan hadden toneelschrijvers zoals Sophocles en Euripides misschien niet hetzelfde gedacht over hun toneelstukken.

De Hellenistische periode

De macht van Athene ging verloren na de nederlaag in de Peloponnesische Oorlog tegen de Spartanen. Vanaf die tijd begon het theater weer oude tragedies op te voeren. Hoewel het Griekse theater haar vernieuwing verloren had, ging het Griekse theater voort in de Hellenistische periode (de periode die volgt op Alexander de Grotes verovering in de 4e eeuw v.Chr.). De belangrijkste hellenistische theatrale vorm was niet de tragedie maar 'de Nieuwe Comedy', komische stukken over het leven van gewone burgers. De enige toneelschrijver uit deze periode van wie er nog werk te vinden is, is Menander. Een van de meest belangrijke bijdrage van de New Comedy was haar invloed op de Romeinse komedie, een invloed die terug te zien is in de overgeleverde werken van Plautus en Terence.

Gebouwen en voorstellingen

Moderne toneelstukken in Epidaurus.

De toneelstukken hadden oorspronkelijk een koor van maximaal 50 mensen, dat toneelstukken opvoerde in verzen begeleid door muziek, beginnend in de ochtend en durend tot de avond.

De opvoeringsplek (het podium) waar het koor danste en zong, was een eenvoudige halve cirkel, het orchestra genaamd. Het orchestra was vaak op een afgevlakt terras aan de voet van een berg, waarvan de helling het natuurlijke theatron (kijkplaats) werd. Later pas werd de term 'theater' gebruikt om het hele gebied van het theatron , het orchestra en de skène aan te geven.

De theaters werden op een grote schaal opgezet, om het grote aantal personen op het podium en het grote aantal personen in het publiek, tot wel zestienduizend mensen, een plek te geven. De stemmen van de acteurs moesten door het hele theater, inclusief de bovenste rijen zitplaatsen, te horen zijn. De akoestiek in het Griekse theater moest daarom erg goed zijn.

In 465 voor Christus begonnen de toneelschrijvers een achtergrond of een geschilderde muur te gebruiken, die zij achter het orchestra hingen of neerzetten. Dit diende gelijk ook als een plek waar acteurs van kostuum konden wisselen. Deze muur noemen we de skène. Later werden deze muren uitgebreid tot complete gebouwen, die extra sfeer gaven aan de voorstelling.

Griekse theaters hadden ook al ingangen voor de acteurs en de leden van het koor, genaamd de parodoi. Dat waren hoge bogen met een opening richting het orchestra, waardoor de acteurs binnenkwamen. Sommige theaters hadden ook een verhoogd spreekpodium op het orchestra, genaamd de logeion.

De scene onderdelen

Er werden verschillende scene onderdelen regelmatig gebruikt in het Griekse theater.

Machina, een kraan die de indruk kon geven dat een acteur vloog (dus, deus ex machina, wat betekent, de god van de machine).

Ekkyklema, een wagen op wielen die dode karakters/rollen richting het publiek reed om deze te laten zien.

Valluiken, of gelijksoortige openingen in de grond om mensen het podium op te tillen.

Pinakes, schildren die werden opgehangen om een landschap te creëren

Thyromata, meer gecompliceerde schilderijen gebouwd in het tweede niveau van de locatie (het derde niveau van de grond (vermoedelijk om diepte te creëren)).

Fallische rekwisieten werden gebruikt voor satire, om vruchtbaarheid te symboliseren ter ere van Dionysos.

Het Griekse koor

Hoewel het koor in het begin veel groter was, werd het aantal leden gemiddeld 12 tot 15 in tragedies en 24 in komedies. Ze speelden meestal een groepsrol, zoals 'de oude mannen van Argos'. Het koor bood achtergrondinformatie, samenvattingen en commentaar. In veel van deze stukken, liet het koor aan het publiek zien of horen wat de hoofdkarakters niet konden zeggen, zoals hun verborgen angsten of geheimen. 9

Het koor kan zingen, of het kan in harmonie(koor) spreken (met zijn allen hetzelfde tegelijk zeggen). Het koor compenseerde voor het feit dat er vaak maar één, twee of drie acteurs waren, die elk meerdere rollen speelden (wisselende maskers).

Voor de introductie van verschillende acteurs door Aeschylus was het Griekse koor de hoofdrolspeler tegenover een enkele acteur. Het belang van het koor nam na de 5e eeuw voor Christus af, toen het koor zich begon af te scheiden van de dramatische actie. Later lag in dramatische stukken dus minder nadruk op het koor.

Maskers

Antieke mozaïek van een tragedie - en van komedie maskers.

Het masker staat sinds de tijd van Aeschylus in de zesde eeuw na Christus bekend als gebruiksmiddel. Het is één van de kenmerken van het klassieke Griekse theater. Maskers werden ook gebruikt bij het aanbidden van Dionysos, en zo is het waarschijnlijk ook als traditie begonnen.

Het meeste bewijs komt van een paar vaasschilderingen uit de 5e eeuw voor Christus, welke acteurs laten zien die zich voorbereiden voor een satirisch toneelstuk. Geen fysiek bewijsmateriaal heeft het overleefd: de maskers werden gemaakt van organische materialen. Ze werden niet beschouwd als permanente objecten, en ze waren na het optreden toegewijd aan het altaar van Dionysos. Toch zijn er voorbeelden van standbeelden van acteurs die een masker in hun hand dragen.

Maskers werden zowel voor de acteurs als voor het koor gemaakt om het publiek te laten weten wat een karakter denkt. De koorleden dragen allemaal hetzelfde masker, omdat zij allemaal hetzelfde karakter voorstellen.

Functie van het masker

In een groot openlucht theater, zoals het Theater van Dionysus in Athene, brachten de maskers het gezicht van de karakters dichter bij het publiek, omdat deze voorzien waren van uitvergrote kenmerken en uitdrukkingen. Een acteur kon alsmaar in allerlei verschillende rollen verschijnen, aangezien het publiek de acteur niet identificeerde met maar één rol. De variaties (van de maskers) hielp het publiek om het geslacht, de leeftijd en de sociale status (van de rollen) te onderscheiden. Ook konden ze (met het masker) veranderingen in het uiterlijk van het karakter laten zien, bijvoorbeeld dat van Oedipus nadat hij zichzelf had blindgemaakt. Unieke maskers werden ook gemaakt voor speciale karakters en gebeurtenissen in een toneelstuk, zoals de 'Furies' in Aeschylus zijn 'Eumenides' en 'Pentheus en Cadmus' in Euripides zijn 'Bacchus'. Gedragen door het koor zorgden de maskers voor een gevoel van eenheid en uniformiteit, een soort van persoon of organisme met meer stemmen.

Geluid

In de tijd van de Grieken waren er natuurlijk nog geen geluidsinstallaties zoals we die nu kennen. Maar hoe konden de mensen op de bovenste rij dan alsnog horen wat er beneden op het podium werd gezegd?

Dat heeft te maken met de akoestiek, dat is de manier waarop geluid weerkaatst in een binnenruimte of in de buitenlucht. Geluid verplaatst zich door de lucht. Als iets of iemand geluid maakt, dan komt er lucht in beweging. Dit worden geluidsgolven genoemd. Hoe harder het geluid, hoe harder de geluidsgolven komen en dus ook hoe verder weg het geluid te horen is.

Je kan je misschien wel voorstellen dat als jij voor 100 mensen staat zonder een microfoon, dat niet iedereen je even goed kan verstaan. De mensen voorin kunnen je goed verstaan, maar de mensen achterin moeten echt hun best doen om je te kunnen horen. Daarnaast zijn er ook altijd bijgeluiden. Die kunnen dan weer zorgen voor ruis op de lijn. Door die bijgeluiden is het nog moeilijker om iemand te verstaan. De Grieken kregen dat op een of andere manier toch voor elkaar met hun theaters. Dat komt door de vorm en het materiaal, dat samen zorgt voor de goede akoestiek. De vorm zorgt ervoor dat het geluid vaak kan weerkaatsen. De golven stoppen dan niet, maar kiezen een andere route. Daardoor is het geluid langer en harder hoorbaar en heeft dat dus een groter bereik.

De bijzondere plaatsing van de zitgedeeltes zorgt er ook voor dat bijgeluiden wegvallen. Zij dienen als een soort geluidsfilter. Dat filter zorgt er dan dus voor dat de luide stem van de acteur wel te verstaan is, terwijl de wind door de bladeren van de bomen niet te horen is of stoort.

De bovenste rij

Het verhaal gaat dat als je beneden op het podium iets fluistert, dit door iedereen op de bovenste rij te verstaan is. Dit blijkt alleen niet zo te zijn. Dat heeft te maken met het soort geluid dat er gemakt wordt. Wanneer je een zacht geluid maakt, bijvoorbeeld fluisteren of het scheuren van een papiertje, dan brengt dat minder geluidsgolven in beweging dan wanneer je staat te schreeuwen. Hoe verder een geluidsgolf komt vanaf de bron, dus degene die het geluid maakt, hoe harder dit klinkt. Daardoor heeft een hard geluid meer bereik dan een zacht geluid.

Als een acteur in een Grieks theater luid praat, is hij op de achterste rij wel degelijk te verstaan, maar wanneer hij fluistert kunnen alleen de mensen op de eerste rijen dit vestaan. Ook het vallen van een munt is op de achterste rij te horen. Sommige geluiden komen dus beter door het geluidsfilter dan andere.

Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Theater_in_het_oude_Griekenland&oldid=658258"