Advocaat

Trois avocats en consultation (Drie advocaten in gesprek), een negentiende-eeuws schilderij van Honoré Daumier

Engelse advocaat, begin 20e eeuw

Franse advocaat, begin 20e eeuw

Een advocaat is een door de wet beschermd vertrouwenspersoon die in burgerlijke zaken en in strafzaken een partij bijstaat en dan vaak raadsman of raadsvrouw wordt genoemd.

In tegenstelling tot een notaris, die onpartijdig is en voor twee partijen met tegengestelde belangen werkzaam kan zijn, is de advocaat altijd belangenbehartiger voor één partij of meerdere partijen met een identiek belang.

Advocatuur in Nederland

Toegang tot het beroep

Om als advocaat werkzaam te worden, moet een universitaire opleiding worden gevolgd en dient beëdiging plaats te vinden bij een rechtbank. Gedurende de eerste drie jaren mag de advocaat niet zelfstandig zijn beroep uitoefenen. Hij is dan als advocaat-stagiaire werkzaam onder begeleiding van een ervaren advocaat als patroon. Als stagiaire dient hij dan nog een beroepsopleiding te volgen. Daarna mag hij zelfstandig werkzaam zijn. Het aantal advocaten in Nederland is in de laatste decennia flink gegroeid. In 1970 waren er 2063 advocaten en eind 2010 waren dat er 16.275. Advocaten werken meestal in groepsverbanden van twee tot enkele honderden samen en specialiseren zich op een bepaald juridische gebied.

Rechten en plichten van de advocaat

De Advocatenwet<ref>Nederlandse Advocatenwet</ref> uit 1952 regelt het beroep van advocaat. De advocaat is verplicht lid van de Nederlandse Orde van Advocaten, welke organisatie bevoegd is nadere regels te stellen aan de beroepsuitoefening, zoals in het kader van de inrichting van diens financiële administratie en de verplichte beroepsverzekering. De advocaat dient zich ook te houden aan specifieke gedragsregels en kan bij overtreding daarvan in het ergste geval uit het beroep worden gezet (ook wel genoemd: geschrapt van het tableau). De advocaat is verplicht zich jaarlijks te laten bijscholen en wordt daarop gecontroleerd. De advocaat heeft evenals de notaris een wettelijk beroepsgeheim. Hij kan – tenzij de cliënt daarin expliciet toestemt – niet gedwongen worden als getuige te verklaren over zaken die hem in zijn functie worden toevertrouwd, het verschoningsrecht geheten.

Orde van Advocaten

De Nederlandse Orde van Advocaten bestaat uit de advocaten die op het tableau op een van de lijsten zijn ingeschreven. Zij bezit rechtspersoonlijkheid.

Op grond van de advocatenwet kunnen klachten over advocaten, al dan niet wegens schending van een of meerdere bepalingen in de vastgelegde gedragsregels uit 1992, worden voorgelegd aan de deken van de Orde van Advocaten in het betreffend ressort. De deken kan bemiddelen tussen de klager en de advocaat. Slaagt de bemiddeling niet of wenst de klager de klacht aan de tuchtrechter voor te leggen, dan zal de deken het dossier aan de Raad van Discipline in zijn arrondissement zenden. Tegen een beslissing van de Raad van Discipline kunnen de klager en betreffende advocaat zo nodig beiden beroep instellen bij het Hof van Discipline. Een belangrijke regel is onder meer dat de advocaat zich zodanig dient te gedragen dat "het vertrouwen in de advocatuur of in zijn eigen beroepsuitoefening" niet wordt geschaad.

De verplichte advocaat

Er bestaat in burgerlijke zaken een wettelijk verplichte procesvertegenwoordiging door een advocaat. Je bent verplicht een advocaat te stellen in civiele procedures bij de rechtbank, het Gerechtshof of de Hoge Raad. Bij de kantonrechter, (als gedaagde) in verschillende familierechtelijke zaken en als gedaagde in een kort geding bij de rechtbank (de voorzieningenrechter) mag men wel in persoon, dus zonder advocaat, verschijnen. Ook in strafzaken mag men zichzelf verdedigen. Maar in dergelijke gevallen kan een advocaat de omstandigheden en achtergronden vaak beter aan de rechter uitleggen dan de verdachte. Daarom is het vaak toch verstandig een advocaat in te schakelen. Voor bestuursrechtelijke procedures tegen de overheid geldt hetzelfde: er bestaat geen verplichte procesvertegenwoordiging.

Procureur

Tot 1 september 2008 was men verplicht een procureur te stellen in bepaalde gerechtelijke procedures. Nu is nog wel steeds bijstand door een advocaat verplicht. De procureur bestaat echter niet meer in Nederland. Een advocaat was bijna altijd ook ingeschreven als procureur. Advocaat is men landelijk; procureur was men uitsluitend binnen het arrondissement van de rechtbank waar men kantoor hield (en was beëdigd). De functie van procureur is uit de tijd geraakt en is in Nederland met ingang van 1 september 2008 afgeschaft.

Advocatuur in België

Het beroep van advocaat wordt in België geregeld in de artikels 428 tot en met 508 van het Gerechtelijk Wetboek.

Toegang tot het beroep

Wie in België het beroep van advocaat wil uitoefenen moet:

• Belg of onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie zijn. (Van deze nationaliteitsvoorwaarde kan in bepaalde gevallen afgeweken worden.)
• Doctor, licentiaat of master in de rechten zijn.
• De eed afgelegd hebben. ("Ik zweer getrouwheid aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet en aan de wetten van het Belgische volk, dat ik niet zal afwijken van de eerbied aan het gerecht en de openbare overheid verschuldigd, en geen zaak zal aanraden of verdedigen die ik naar eer en geweten niet geloof rechtvaardig te zijn."<ref>Art. 429 van het Gerechtelijk Wetboek</ref>)
• Ingeschreven zijn op het tableau van de Orde of op de lijst van stagiairs.

Rechten en plichten van de advocaat

Elke advocaat mag pleiten voor alle gerechten van het Rijk. Een uitzondering op deze regel vormt het Hof van Cassatie, waar in burgerlijke zaken enkel advocaten mogen pleiten die de titel advocaat bij het Hof van Cassatie voeren. Ook in strafzaken is een pleitmonopolie voor het Hof van Cassatie in de maak.

In beginsel willen de advocaten een pleitmonopolie zoals in Nederland. Zodat zij als enige mogen pleiten voor de gerechten. Omdat de meeste uitzonderingen op deze gevraagde pleitmogelijkheid gebeurt voor de fiscale kamers en de arbeidsgerechten wil de Hoge Raad voor Justitie echter duidelijk in de rechtstaal en geen enkele suggestie in de zaakinleidingen.

Het dragen van de toga is een wettelijke verplichting.<ref>Cf. art. 441 van het Gerechtelijk Wetboek</ref>

Orde van Advocaten

In de hoofdplaats van ieder gerechtelijk arrondissement wordt een tableau opgemaakt van de Orde van Advocaten, een lijst van de advocaten die hun beroep uitoefenen onder de beroepstitel van een andere lidstaat van de Europese Unie en een lijst van stagiairs, die hun kantoor in het arrondissement hebben. Het tableau en de lijsten worden aangeplakt of bekendgemaakt door de stafhouder, die ervoor zorgt dat zij worden bijgewerkt.

De Orde van Advocaten bestaat uit de advocaten die op het tableau op een van de lijsten zijn ingeschreven. Zij bezit rechtspersoonlijkheid.

Zie ook

• Lijst van advocaten

Externe links

• Nederlandse Orde Van Advocaten (NOVA)
• Orde van Vlaamse balies
• Orde van Franstalige en Duitstalige balies van België
• Nederlandse Advocatenwet
• Stichting De Beste Advocaat