Brontekst bekijken van Gebruiker:Gerarddummer/zandbak

[[GUI]]

* Command-line-interface
* Booleaanse algebra
* Elektronenbuis
* Relais
* Ponskaart
* Magneetband
* Optische opslag
* Flash geheugen
* Cloud opslag
* Geschiedenis van de videogames
* Oregon trail
* Pong
* Spacewar
* Ralph Baer
* Atar 2600
* Pac-man
* Dendral
* Eliza
* Deep blue
* Imagenet
* IBM Watson
* Alphago
* Google Duplex
* Electro
* APT
* Unimate
* Shakey de robot
* Asimo
* Roomba
* DARPA Grand Challenge
* DJI Phantom drone
* Telraam
* Lebombo-bot
* https://en.wikipedia.org/wiki/Abacus
* Chinese telstaven
* Nul
* Salamis tablet
* Antikythera
* Hindu Arabisch cijfersysteem
* Suanpan
* Decimaal getalsysteem
* Bibliotheek van Alexandrië
* Huis der Wijsheid
* Exchequer
* Scytale
* Quipu
* Antikythera mechanisme
* Romeinse handabacus
* Nepohualtzintzin
* Suanpan
* Tchoty
* Soroban
* Leibniz' rekenmachine
* 


Periodieke tafel: https://elements.wlonk.com/ElementsTable.htm en https://blog.tcea.org/make-science-interactive-periodic-table-elements/ 

==== Klassieke Oudheid en Middeleeuwen ====

===== 5e eeuw voor Christus =====
* 500 voor Christus - [[stijgbeugel]] (India)
* 485 voor Christus - [[katapult]] (door koning Ajatashatru uit India)
* 485 voor Christus - [[strijdwagen met zeis]] (door koning [[Ajatashatru]] uit India)
* 5e eeuw voor Christus - [[gietijzer]] (Oud-China)
* 480 voor Christus - [[wenteltrap]] (in [[Silinunte]], Sicilië). 
* 407 voor Christus - [[kruiwagen]] in Griekenland

==== 4e eeuw voor Christus ====
* 4e eeuw voor Christus - [[trebuchet]] in Oud-China
* 4e eeuw voor Christus - [[Tandwiel|tandwielen]] in Oud-China
* 4e eeuw voor Christus - [[rietpen]] (schrijven met inkt op papyrus in Egypte)
* 375-350 voor Christus - [[rosmolen]] in Cathargo
* Vanaf de 4e eeuw voor Christus - [[corporatie]]  in de [[Mauryadynastie]] of [[Oud-Rome]]
* Late 4e eeuw voor Christus - [[cheque]] in Mauryadynastie
* Late 4e eeuw voor Christus - ontwikkeling van [[Kaliumnitraat]] en militair gebruik ervan in Mauryadynastie
* Late 4e eeuw voor Christus - [[formeel systeem]] gemaakt door Panini
* 4e tot 3e eeuw voor Christus - productie van [[zink]] in Noord-West India

===== 3e eeuw voor Christus =====
* 3e eeuw voor Christus - [[analoge computer]] ([[Mechanisme van Antikythera]])
* 3e eeuw voor Christus - [[Schroef van Archimedes]] (Oud-Griekenland)
* vroege 3e eeuw voor Christus - [[kanaalsluis]] (in Suez )
* 3e eeuw voor Christus - [[nokkenas]] (gebruikt bij een [[watersmidse]])
* 3e eeuw voor Christus - [[waterrad]]
* Laat 3e eeuw voor Christus - [[Cardanische ophanging]]
* Laat 3e eeuw voor Christus - [[droogdok]] (in [[Macedonisch Egypte en het Ptolemeïsche rijk]])
* 3e - 2e eeuw voor Christus - [[hoogoven]] (China)

===== 2e eeuw voor Christus =====
* 2e eeuw voor Christus - [[papier]] (China)
* vroege 2e eeuw voor Christus - [[Astrolabium]] (uitgevonden door Apollonius van Perga)

===== 1e eeuw voor Christus =====
* 1 eeuw voor Christus - [[boogbrug]] (in de Romeinse Republiek)
* 1e eeuw voor Christus - [[krant]] (gedurende het bewind van Julius Caesar) 
* 1e eeuw voor Christus - [[boogdam]] (de Glanum Dam in Gallia Narbonensis)
* voor 40 voor Christus - [[struikelhamer]] (China)
* 38 voor Christus - de [[0 (getal)|nul]] ([[Mayacijfer|Mayacijfers]])
* Voor 25 voor Christus - [[omgekeerde bovenslagwaterrad]] (Romeinse uitvinding)
* 37 - 14 voor Christus - [[glasblazen]] (Jeruzalem)

===== 1e eeuw =====
* 1e eeuw - [[Aeolipile]] (eenvoudige [[stoomturbine]]; genoemd door [[Hero van Alexandrië]])
* 1e eeuw - [[verkoopautomaat]] (uitgevonden door Hero van Alexandrië)
* 1e eeuw - [[dubbel boekhouden]] (India)
* Sinds 50 naar Christus - [[vlammenwerper]] ([[Vroeg-Chola]] in Zuid India)

===== 2e eeuw =====
* 132 - [[seismograaf]] en [[slinger]] (in Han Dynastie)
* 2e eeuw - [[kaarden]] (India)

===== 3 eeuw =====
* vanaf de 3e eeuw - [[kristalsuiker]] (India)
* vroeg 3e eeuw - [[blokdruk]] printen (Han Dynastie in China)
* late 3 en begin 4e eeuw - [[Hydraulische turbine]] in het Romeinse Rijk

===== 4e eeuw =====
* 4e eeuw - [[schaken]] (in India tijdens Gupta's)
* 4e eeuw - [[kompas]]  voor zeelieden in Zuid-India
* 4e eeuw - [[hangbrug]] (India)
* 4e eeuw - [[werpmolen]] (hengelen) in China
* 347 - [[Oliebron|oliebronnen]] en [[Boren (olie)|boren]] in China
* 4e - 5e eeuw - [[raderboot]] ([[Romeinse Rijk]])

===== 5e eeuw =====
* tijdens de 5e eeuw - de [[0 (getal)|nul]] in Oud-India. 
* 400 jaar na Christus - [[IJzeren pilaar van Delhi]] gemaakt van [[roestbestendige metallurgie]]
* 5e eeuw - [[haam]] voor paarden (China)
* 5e/ 6e eeuw - [[puntige boogbrug]] in Romeinse Rijk

===== 6e eeuw =====
* vanaf de 6e eeuw - [[wierookklok]] (India)
* na 500 - [[Charkha]]  ([[spinnewiel]])
* 563 -  [[pendentief]] (als onderdeel van een [[koepel]]) in de [[Hagia Sophia]]
* 577 - zwavel [[Lucifer|lucifers]] (bestaat in China)
* 589 - [[toiletpapier]] (bestaat in [[Sui-dynastie]])

===== 7e eeuw =====
* 650 - [[Windmolen]] in [[Perzië]]
* 672 - [[Grieks vuur]] (wapen)
* 7e eeuw - [[bankbiljet]] (tijdens de Tang-dynastie)
* 7e eeuw [[porselein]] (tijdens de Tang-dynastie)

===== 8e eeuw =====
* 700 - [[gaatjescamera]]

===== 9e eeuw =====
* 9e eeuw - [[buskruit]] (China)
* 9e eeuw - [[universiteit]] (Marokko)

===== 10e eeuw =====
* 10e eeuw - [[vuurlans]] (voorloper van het vuurwapen)
* 10e eeuw - [[vuurwerk]] (Song Dynastie)

===== 11e eeuw =====
* 11e eeuw - [[ambulance]] (door de kruisvaarder in Palestina en Libanon) 
* 11e eeuw - [[Bessemerprocedé]] (China)
* 11e eeuw - [[kettingaandrijving]] (door Su Song voor het ontwikkelen van een astronomische klok)
* 1088 - [[printen met beweegbare letters]] (movable type) (China) 

===== 12e eeuw =====
* 12e eeuw - [[obligatiehandel]] in Frankrijk 
13e eeuw 
* 13e eeuw - [[Raket (apparaat)|raketten]] (voor militair gebruik en plezier) (China) 
* 13e eeuw - [[spillegang]] (eerste vorm van mechanische echappement) 
* 13e eeuw - [[Knoop|knopen]] in combinatie met knoopsgaten voor kleding (Duitsland) 
* 1277 - [[landmijn]] in Song Dynastie 
* 1286 - [[bril]] (Italië) 
* 13e eeuw - explosieve [[Bom (explosief)|bom]] (China) 
* 13e eeuw - [[handkanon]] (China) 
* 13e of 14e eeuw - [[ontkorrelmachine]] (voor het maken van [[katoen]]) 

===== 14 eeuw =====
* vroeg tot midden 1300 - meertrapsraket (China)
* Vanaf 1326 - kanon (China)
* 14e eeuw - Jacobsstaf uitgevonden door Levi ben Gerson 
* 14e eeuw - zeemijn (China)

===== 15e eeuw =====
* vroeg 15e eeuw - [[springveer]] (Europa)
* 15e eeuw - [[drijfveer]] (Europa)
* 15e eeuw - [[geweer]] (Europa)
* 1420 - [[booromslag]] - Graafschap Vlaanderen
* 1439 - [[drukpers]] in Mainz (Duitsland) door [[Johannes Gutenberg]] 
* midden 15e eeuw - [[haakbus]] (waarschijnlijk in Spanje)
* 1451 - [[Karveel (schip)]] (Portugal)
* 1480 - [[Astrolabium]] voor op zee (Portugal)

===== 16e eeuw =====
* 1560 - [[drijvend droogdok]] (Venetië)
* 1569 - [[Mercator projectie]] (door [[Geradus Mercator]])
* 1589 - [[mechanische breimachine]] (door [[William Lee]])
* 1594 - [[Davis quadrant]] (door [[John Davis]])
* Vanaf 1597 - [[revolver]] (door [[Hans Stopler]])

=== Moderne tijd ===

==== 17e eeuw ====
* 1605 - [[krant]] (uitgegeven door [[Johann Carolus]] in het [[Heilig Roomse Rijk]])
* 1608 - [[telescoop]] - (door [[Hans Lippershey]] of [[Jacob Metius]] of [[Zacharias Janssen]] uit Nederland)
* omstreeks 1620 - [[samengestelde microscoop]] (Zacharias Janssen, [[Cornelis Drebbel]], en [[Galileo Galilei]])
* 1630 - [[rekenliniaal]] ([[William Oughtred]])
* 1642 - [[Mechanische rekenmachine]] (de [[Pascaline]] door [[Blaise Pascal]])
* 1643 - [[barometer]] (door [[Evangelista Torricelli]] of [[Gasparo Berti]])
* 1650 - [[vacuum-pomp]] (door [[Otto van Guericke]])
* 1656 - [[pendule klok]] (door Christiaan Huygens; concept bedacht in 1637 door Galileo Galilei)
* 1663 - [[Elektriseermachine]] door Otto van Guericke
* 1680 Eerste beschrijving van een [[zuigermachine]] door Christiaan Huygens)

==== 18e eeuw ====

===== 1700 =====
* circa 1709 - eerste [[piano]] (door [[Bartolomeo Cristofori]])
* 1709 - [[thermometer]] op alcohol (door [[Daniel Gabriel Fahrenheit]])

===== 1710 =====
* 1712 - [[eerste commerciële stoommachine]] gebouwd door [[Thomas Newcomen]] (om water uit [[Mijn (delfstoffen)|mijnen]] te pompen)

===== 1730 =====
* 1730 - [[octant]] (door [[Thomas Godfrey]] en [[John Hadley]] ontworpen)
* 1733 - [[schietspoel]] maakt het mogelijk dat 1 persoon een [[weefgetouw]] bedient (door [[John Kay]])
* 1736 - [[zeeklok]] getest door [[John Harrison]] (de [[H1]])
* 1738 - eerste mechanische [[katoenspinmachine]] (door [[Lewis Paul]] en [[John Wyatt]])

===== 1740 =====
* 1745 - [[Leidse fles]] (voorloper van de [[condensator]]) door [[Musschenbroek]] en [[Kleist]]
* 1746 - [[lodenkamerproces]] (door [[John Roebuck]])

===== 1750 =====
* 1755 - eerste kunstmatige [[koelmachine]] ([[William Cullen]])

===== 1760 =====
* 1764 - [[Spinning Jenny]] ([[James Hargreaves]])
* 1765 - verbeterde [[stoommachine]] door [[James Watt]] met aparte [[condensatiekamer]]
* 1767 - maken van [[sodawater]] (door [[Joseph Priestley]])
* 1769 - eerste door [[stoom aangedreven voertuig]] die personen kan vervoeren (door [[Nicolas-Joseph Cugnot]])

===== 1770 =====
* 1770 - [[weegschaal]] (door [[Richard Salter]])
* 1774 - [[boormachine]] (door [[John Wilkinson]])
* 1775 - [[draaibank]] (om [[schroefdraad]] te maken) (door [[Jesse Ramsden]])
* 1776 - [[mechanische luchtcompressor]] (door John Wilkinson)

===== 1780 =====
* 1783 - [[stoomboot]] ([[Claude de Jouffroy]])
* 1783 - [[heteluchtballon]] (door [[Joseph-Ralf]] en [[Jacques-Étienne Montgolfier]])
* 1785 - [[elektrolyse]] (door [[Martinus van Marum]])
* 1786 - dorsmachine (door Andrew Meikle)
* 1789  - mechanisch weefgetouw (door Edmund Carthwright)

===== 1790 =====
* 1790 - [[naaimachine]] (door [[Thomas Saint]])
* 1792 - [[Telegrafie|telegraaf]] door middel van [[Seinpaal|seinpalen]] (door [[Claude Chappe]])
* 1793 - [[moderne ontkorkelmachine]] (door [[Eli Whitney]])
* 1795 - [[hydraulische pers]] (door [[Joseph Bramah]])
* 1796 - [[Lithografie]] (door [[Alois Senefelder]])
* 1797 - [[multiplex]] (door [[Samuel Bentham]])
* 1798 - [[vaccin]] (door [[Edward Jenner]] tegen [[pokken]])
* 1799 - [[papiermachine]] (door [[Louis-Nicolas Robert]])

==== 19e eeuw ====

===== 1800 =====
* 1800 - [[zuil van Volta]] (door [[Alessandro Volta]]) 
* 1802 - [[booglamp]] (door [[Humpry Davy]]) 
* 1804 - [[morfine]] (door [[Friedrich Sertürner]]) 
* 1804 - [[stoommachine]] (door [[Richard Trevithick]]) 
* 1804 - [[algehele anesthesie]] (door [[Hanaoka Seishü]]) 
* 1807 - eerste auto die werkt op een [[verbrandingsmotor]] die loopt op waterstof (door [[François Isaac de Rivaz]]) 
* 1807 - eerste commerciële [[stoomboot]] (door [[Robert Fulton]]) 

===== 1810 =====
* 1810 - [[eten uit blik]] (door [[Nicolas Appert]]) 
* 1811 - eerste aangedreven [[drukpers]] (door [[Friederich Koenig]]) 
* 1812 - [[veiligheidslamp]] (door [[William Reid Clanny]]) 
* 1814 - moderne [[schaafmachine]] ([[James Fox]]) 
* 1816 - [[elektrische telegraaf]] ([[Francis Ronalds]]) 
* 1816 - [[Stirling motor]] (door [[Robert Stirling]]) 
* 1817 - [[loopfiets]] (door [[Baron Karl von Drais]]) 
* 1818 - [[tunnelschild]] (door [[Marc Isambard]]) 

===== 1820 =====
* 1822 - patroon volgende [[schaafbank]] (door [[Thomas Blanchard]]) 
* 1822 - [[heliografie]] ([[Nicéphore Niépce]]) 
* 1822 - [[eerste programmeerbare mechanische computer]] (door [[Charles Babbage]]) 
* 1823 - [[vuuraansteker]] (door [[Johann Wolfgang Döbereiner]]) 
* 1824 - [[grendelgeweer]] (door [[Johann Nikolaus von Dreyse]]) 
* 1825 - [[elektromagneet]] (door [[William Sturgeon]]) 
* 1826  - [[wrijvingslucifer]] (door [[John Walker]]) 
* 1828 - [[hete ontploffing]] proces voor hoogovens (door [[James Beaumont Neilson]]) ([[regenerator]]) 
* 1828 - [[oogstmachine]] ([[Patrick Bell]]) 
* 1828 - [[elektromechanische machine]] ([[Ányos Jedlik]]) 
* 1829 - [[samengestelde luchtcompressor]] ([[William Mann]])   

===== 1830 =====
* 1830 - [[grasmaaier]] (door [[Edwin Budding]])
* 1831 - [[inductie]] (door [[Michael Faraday]])
* 1834 - [[elektromotor]] (door [[Moritz von Jacobi]])
* 1835 - [[relais]] (door [[Joseph Henry]])
* 1837 - [[Morsecode]] (door [[Samuel Morse]])
* 1838 - [[galvaniseren]] (door [[Moritz von Jacobi]])
* 1839 - [[graafmachine]] op stoom (door [[William Otis]])
* 1839 - [[stoomhamer]] (door [[James Nasmyth]])
* 1839 - [[fotovoltaïsche effect]] (door [[Edmond Becquerel]]), de eerste [[zonnecel]]

===== 1840 =====
* 1841 - [[printing telegraaf]] (door Alexander Bain)

* 1842 - brandstofcel (door [[William Robert Grove]])

* 1842 - [[kunstmest]] van [[superfosfaat]] (door [[John Bennet Lawes]])
* 1844 -  [[papierproductie]] van [[houtpulp]] (door [[Friedrich Gottlob Keller]] en ook door [[Charles Fenerty]])
* 1845 - [[Portlandcement]] (door [[Isaac Charles Johnson]])
* 1846 - [[tunnelboormachine]] (door [[Henri-Joseph Maus]])
* 1847 - [[nitroglycerine]] (door [[Ascanio Sobrero]]) 
* 1848 - [[pneumatische boor]] (door [[Jonathan J. Couch]])
* 1849 - [[repeteergeweer]] (door [[Walter Hunt]])
* 1849 - [[Francisturbine]] (door [[James B. Francis]])

===== 1850 =====
* 1850 - [[hydraulische accumulator]] (door [[Sir William Armstrong]])
* 1852 - [[Chemical vapor deposition]] (door [[Robert Bunsen]])
* 1852 - [[lift van Elisha Otis]] 
* 1852 - [[luchtschip]] (door [[Henri Giffard]])
* 1853 - [[gewapend beton]] (door [[François Coignet]])
* 1855 - [[kleurenfotografie]] (door [[Clerk Maxwell]])
* 1855 - [[bessemerprocedé]] (door [[Sir. Henry Bessemer]])
* 1856 - [[ijsmachine]] en [[koelkast]] (door [[James Harrison]])
* 1856 - [[mauveïne]] (de eerste [[kunstmatige kleurstof]]) (door [[William Henry Perkin]])
* 1857 - [[geisslerbuis]] (door [[Heinrich Geissler]])
* 1859 - [[loodaccu]] (de eerste [[oplaadbare batterij]]) (door [[Gaston Planté]])

===== 1860 =====
* 1860 - [[koolstofvezel]] (door [[Joseph Swan]])
* 1862 - [[parkesine]] (een [[celluloid]], het eerste soort [[plastic]]) (door [[Alexander Parkes]])
* 1864 - [[pasteuriseren]] (door [[Louis Pasteur]])
* 1865 - [[Siemens-Martinproces]] (om [[staal]] te maken) (door [[Carl Wilhelm Siemens]] and [[Pierre-Émile Martin]])
* 1865 - basis voor de [[genetica]] (door [[Gregor Mendel]])
* 1867 - [[dynamiet]] ([[Alfred Nobel]])
* 1867 - [[prikkeldraad]] (door [[Lucien B. Smith]] en aangepast door [[Joseph F. Glidden]])
* 
* 

===== 1870 =====
* 1872 - [[roestvaststaal]] (door [[J.E.T. Woods]] en [[J. Clark]])
* 1873 - [[draaioven]] (door [[Frederick Ransome]])
* 1873 - [[Radiometer van Crookes]] (door [[Sir William Crookes]])
* 1873 - [[generator]] (de [[Gramme dynamo]]) (door [[Zénobe Gramme]]) 
* 1874 - [[metaaldetector]] (door [[Gustave Trouvé]])
* 1876 - [[viertaktmotor]] (door [[Nicolaus August Otto]])
* 1876 - [[telefoon]] (gepattenteerd door [[Graham Bell]])
* 1877 - [[fonograaf]] (door [[Thomas Edison]])
* 1878 - [[rebreather]] (door [[Henry Fleuss]])
* 1878 - [[Peltonturbine]] (door [[Lester Allan Pelton]])
* 1879 - [[gloeilamp]] - (door [[Joseph Swan]] en [[Thomas Edison]])

===== 1880 =====
* 1881 - [[koolstof booglassen]] (door [[Nikolay Benardos]])
* 1884 - [[Maxim (machinegeweer)]] (door [[Hiram Maxim]])
* 1884 - [[Poudre B]] (door [[Paul Vieille]])
* 1884 - [[moderne stoomturbine]] ( door [[Sir Charles Parsons]])
* 1884 - [[ZBD-transformator]] (door [[Károly Zipernowsky]], [[Ottó Bláthy]] and [[Miksa Déri]])
* 1885 - moderne [[fiets]] (door [[John Kemp Starley]])
* 1886 - [[zinkkoolstofcel]] (door [[Carl Gassner]]) ([[batterij]] die draagbare elektronische apparaten mogelijk maakte)
* 1886 - [[Hall-Héroult-proces]] om [[aluminium]] te maken (door  [[Charles Martin Hall]] en door [[Paul Héroult]]) 
* 1886 - eerste door benzine aangedreven [[auto]] (door [[Carl Benz]])
* 1887 - [[Bayerproces]] voor het maken van [[aluminium]] (door [[Carl Josef Bayer]])
* 1887 - [[windturbine]] voor het maken van [[elektriciteit]] (door [[James Blyth]])
* 1887 - [[cyanide proces]] (of MacArthur-Forrest proces) bedoeld om [[goud]] te winnen (door [[hydrometallurgie]] waarbij [[cyanide]] wordt gebruikt) (door [[John Stewart MacArthur]])
* 1888 - [[balpen]] (door [[John J. Loud]])
* 1888 - bewijs van het bestaan van [[elektromagnetische straling]] (door [[Heinrich Hertz]]) waarmee ook het bestaan van [[Radiogolf|radiogolven]] wordt gedemonstreerd

===== 1890 =====
* 1890 - [[Chloorfluorkoolstofverbinding]] om te gebruiken als [[koelmiddel]] (door [[Frédéric Swarts]])
* 1890 - [[Ader Éole]] eerste [[luchtvaartuig]] (door [[Clément Ader]])
* 1891 - [[ritssluiting]] (door [[Whitcomb Judson]])
* 1892 - [[cinematograaf]]  (door [[Léon Bouly]])
* 1893 - [[dieselmotor]] (door [[Rudolf Diesel]])
* 1895 - systeem van [[draadloze communicatie]] door gebruik van [[Radiogolf|radiogolven]] (door [[Guglielmo Marconi]])
* 1895 - [[röntgenfoto]] (door [[Wilhelm Conrad Röntgen]])
* 1898 - [[polyetheen]] (door [[Hans von Pechmann]])
* 1899 - oplaadbare [[nikkel-cadmium accu]], de [[Edisonbatterij]] en de [[zilver-cadmium accu]] (door [[Waldemar Jungner]])

==== 20ste eeuw ====

===== 1900 =====
* 1900 - de eerste [[zeppelin]] (door [[Theodor Kober]])
* 1901 - [[stofzuiger]] (door [[Hubert Cecil Booth]] en [[David T. Kenney]])
* 1903 - [[gasturbine]] (door [[Ægidius Elling]])
* 1903 - [[gelamineerd glas]] (door [[Édouard Bénédictus]])
* 1903 - eerste [[vliegtuig]] (handgestuurd, vaste vleugels, gemotoriseerd) (door  [[Orville en Wilbur Wright]])
* 1904 - [[Fleming klep]], [[elektronenbuis]] en [[diode]] (door [[John Ambrose Fleming]])
* 1907 - eerste vrije vlucht in een luchtvaartuig met roterende vleugels ([[draaivleugelvoertuig]] zie ook [[Helikopter|helicopter]]) (door [[Paul Cornu]])
* 1907 - [[bakeliet]] (door [[Leo Baekeland]])
* 1907 - [[stuwstraalmotor]] (door [[R. Lorin]])
* 1908 - [[cellofaan]] (door [[Jacques E. Brandenberger]])
* 1909 - [[Haber-Boschproces]] (door [[Fritz Haber]] en  [[Carl Bosch]])
* 1909 - [[televisie]] ([[Georges Rignoux]] en [[A. Fournier]])

===== 1910 =====
* 1911 - [[nevelvat]] (de eerste [[stralingsdetector]]) (door [[Charles Thomson Rees Wilson]])
* 1913 - [[Bergiusproces]] (door [[Friedrich Bergius]])
* 1913 - [[Kaplanturbine]] (door [[Viktor Kaplan]])
* 1915 - [[Tank (voertuig)|tank]] (in [[Groot-Brittannië|Groot-Brittanië]] door [[Walter Wilson]] en [[William Tritton]]; in [[Frankrijk]] door  [[Eugène Brillié]])
* 1916 - [[Czochralski-proces]] (om [[Kristal|kristallen]] te laten groeien) (door [[Jan Czochralski]])
* 1917 - [[Kristaloscillator]] (door [[Alexander M. Nicholson]])

===== 1920 =====
* 1925 - [[Fischer-Tropschproces]] (door [[Franz Fischer]] en [[Hans Tropsch]])
* 1926 - [[Yagi-antenne]] (door [[Shintaro Uda]]) 
* 1926 - [[Raket (apparaat)|raket]] met vloeibare [[stuwstof]] ([[Robert H. Goddard]])
* 1927 - [[Kwartsuurwerk]] (door [[Warren Marrison]] en [[J.W. Horton]])
* 1928 - [[penicilline]] (door onder andere [[Alexander Fleming]], [[Howard Walter Florey]], [[Ernst Chain]] en [[Norman Heatley]])
* 1928 - [[turbo-straalmotor]] (door [[Frank Whittle]])
* 1928 - eerste werkende [[elektronische televisie]] (door [[Philo Farnsworth]])
* 1929 - [[kogelomloopspindel]] ([[H.M. Stevenson]] en [[D. Glenn]])

===== 1930 =====
* 1930 - [[scramjet]] (door [[Frank Whittle]])
* 1930 - [[fasecontrastmicroscoop]] (door [[Frits Zernike]])
* 1931 - [[elektronenmicroscoop]] (door [[Ernst Ruska]])
* 1933 - [[FM radio]] (door [[Edwin H. Armstrong]])
* 1935 - [[nylon]] (door [[Wallace Carothers]])
* 1938 - [[Z1 (mechanische computer)]] (door [[Konrad Zuse]])
* 1938 - december - [[kernsplijting]] (door [[Otto Hahn]],  [[Lise Meitner]] en [[Fritz Strassman]])
* 1939 - [[Defibrillator]] ([[G. S. Yunyev]] of [[Naum Gurvich]])

===== 1940 =====
* 1940 - februari - [[Plutonium-239]] (door [[Glenn Seaborg]])
* 1941 - [[polyester]] (door [[John Whinfield]] en [[James Dickson]])
* 1942 - [[V2 (raket)]] (in [[Nazi-Duitsland]])
* 1945 - [[atoombom]] ([[Manhattan Project]])
* 1946 - [[schietstoel]] (door [[Sir James Martin]])
* 1947 - [[holografie]] (door [[Dennis Gabor]])
* 1947 - [[fracking]] ([[Floyd Farris]] en [[J.B. Clark]])
* 1947 - december - eerste [[transistor]] (door [[John Bardeen]] en [[Walter Brattain]] onder leiding van [[William Shockley]] in het [[Bell Labs]])
* 1948 - [[atoomklok]] (door [[United States's National Bureau of Standards]])
* 1948 - [[Oxystaal]] (door [[Robert Durrer]])

===== 1950 =====
* 1950 - [[videogame]] ([[Bertie the Brain]]) (door [[Josef Kates]])
* 1950 - [[Tokamak]]  (door [[E. Tamm]] en [[Andrei D. Sakharov]])
* 1951 - december - [[kernenergie]] in elektriciteit voor huizen te maken (door de [[EBR-I]])
* 1952 - [[floatglas]] (door [[Alastair Pilkington]])
* 1952 - [[waterstofbom]] (door onder andere  [[Enrico Fermi]], [[Edward Teller]] en [[Stanislaw Ulam]])
* 1953 - [[videorecorder]] (door [[Norikazu Sawazaki]])
* 1954 - [[zonne-accu]] (door [[Calvin Souther Fuller]], [[Daryl Chapin]] en [[Gerald Pearson]])
* 1955 - [[hovercraft]] (door [[Christopher Cockerell]])
* 1955 - [[zeecontainer]] (door [[Malcom McLean]])
* 1956 - [[harddisk]] (door [[IBM]])
* 1957 - eerste [[personal computer]], de [[IBM 610]] (door IBM)
* 1957 eerste [[satelliet]] ([[Sputnik 1]]) (door Rusland)
* 1958 - 59  [[geïntegreerde schakeling]] (door [[Jack Kilby]] en [[Robert Noyce]])
* 1959 - [[MOSFET]] (door [[Mohamed Atalla]] en [[Dawon Kahng]] bij [[Bell Labs]]) een [[transistor]] die in de hedendaagse computers gebruikt wordt

===== 1960 =====
* 1960 - [[laser]] (door [[Theodore Maiman]])
* 1961 - [[bemande ruimtevaart]] (door de [[Vostok 1]])
* 1963 - [[elektronische sigaret]] (door [[Herbert A. Gilbert]])
* 1965 - [[Kevlar]] (door [[Stephanie Kwolek]])
* 1969 - [[ARPANET]] (door [[Advanced Research Projects Agency]])

===== 1970 =====
* 1970 - [[zakrekenmachine]] (door [[Sanyo]])
* 1971 - [[E-mail|email]] ([[Ray Tomlinson]])
* 1971 - [[microprocessor]] (de [[Intel 4004]]) (onder leiding van [[Federico Faggin]]). Hierdoor ontstond de personal computer revolutie
* 1971 - [[ruimtestation]] ([[Salyut 1]]) (door Sovjet Unie)
* 1972 - [[spelcomputer]] (de [[Magnavox Odyssey]]) (door onder meer [[Ralph H. Baer]] bij [[Sanders Associates]] en verder ontwikkeld door [[Magnavox]])
* 1973 - [[grafische gebruikersomgeving]] (ook wel [[GUI]] genoemd)  op de [[Xerox Alto]] (door [[Xerox]])
* 1973 - [[aanraakscherm]] gebaseerd op [[elektrische capaciteit]] ([[CERN]])
* 1973 - 74 - Het [[internetprotocol]] ([[TCP/IP]]) (door [[Vinton Cerf]] en [[Robert E. Kahn]])
* 1975 - [[Altair 8800]] ([[microcomputer]]) (door onder andere [[Ed Roberts]] en [[Forrest M. Mims III]])
* 1977 - [[zelfrijdende auto]] (door [[Tsukuba Mechanical Engineering Laboratory]])
* 1978 - [[GPS]] (door [[U.S. Department of Defense]])
* 1978 - [[draagbare spelcomputer]] (door [[Milton Bradley Company]])

===== 1980 =====
* 1980 - [[flashgeheugen]] (door [[Fujio Masuoka]])
* 1981 - [[Space Shuttle]] ([[NASA]])
* 1982 - [[CD-ROM]] ([[Sony]] en [[Philips]])
* 1982 - [[laptop]] (de [[Epson HX-20]]) (door [[Yukio Yokozawa]])
* 1983 - [[stereolithografie]] (door [[Chuck Hull]])
* 1984 - commercieel verkrijgbare [[mobiele telefoon]] (de [[DynaTAC 8000X]]) (door [[Motorola]])
* 1985 - [[lithium-ion-accu]] (door [[John B. Goodenough]], [[Rachid Yazami]] en [[Akira Yoshino]])

===== 1990 =====
* 1990 - [[World Wide Web]] (door [[Sir Tim Berners-Lee]])
* 1991 - [[Solid State Drive]] (door [[SunDisk]])
* 1993 - [[Mosaic]] (de eerste [[webbrowser]]) (door [[National Center for Supercomputing Applications]])
* 1994 - [[smartphone]] (de [[IBM Simon]]) (door IBM)
* 1995 - [[Dvd|DVD]] (door [[Philips]], [[Sony]], [[Toshiba]], en [[Panasonic]])
* 1998 - draagbare [[mp3-speler]] (door [[SaeHan Information Systems]])

==== 21ste eeuw ====

===== 2000 =====
* 2000 - [[Blu-ray]] (Sony)
* 2007 - [[iPhone]] (Apple)
* 2008 - [[blockchain]] (door Satoshi Nakamoto)

===== 2010 =====
* 2010 - ruimtevaartuig met [[lichtzeil]] (door [[JAXA]])
* 2010 - [[Mycoplasma laboratorium]] (door [[J. Craig Venter Institute]])
* 2019 - [[kwantumcomputer]] (de [[IBM Q System One]]) (door IBM)

* 

[[Huwan]]

[[coronavirus]]

<abbr>[[SARS-CoV-2]]</abbr>

severe acute respiratory syndrome  coronavirus -2

[[COVID-19]]

[[RIVM]]

[[Virus (lichaam)|virus]]

[[koorts]]

[[luchtwegklachten]]

[[verspreiden]]

[[kortademigheid]]

[[besmetten]]

[[GGD]]

[[protocol]]

[[huisarts]]

[[huisartsenpost]]

[[neusverkoudheid]]

[[keelpijn]]

[[weerstand]]

[[gezelschap]]

[[groepsimmuniteit]]

[[Immuunsysteem|immuun]]

[[sociaal contact]]

[[kwetsbaar persoon]]

[[chronische hartaandoening]]

[[suikerziekte]]

[[nieren]]

[[niertransplantatie]]

[[infectie]]

[[medicatie]]

[[auto-immuunziekten]]

[[orgaantransplantatie]]

[[hematologische aandoening]]

[[afweerstoornis]]

[[chemotherapie]]

[[bestraling]]

[[HIV]]

[[laboratorium]]

[[lock-down]]

[[infectieziekte]]

[[longontsteking]]

[[brononderzoek]]

[[Vaccinatie|vaccin]]

[[incubatietijd]]

[[symptomen]]

[[quarantaine]]

[[isolatie]]

[http://schooltv.ntr.nl/video/als-sneeuw-smelt-doe-een-proefje/#autoplay|target='_blank'|Als de sneeuw smelt]

'''[[Hedendaagse slavernij|Hedendaagse slavernij]]'''
* [[Slavernij in Afrika]]
* [[Chukri Systeem]]
* [[Slavernij in Tjaad]]
* [[Laogai]]
* [[Mensenrechten in de Republiek Congo]]
* [[Mensenhandel in Ethiopië]]
* [[Seksuele handel in Europa]]
* [[Restavek]]
* [[Schuldenslavernij in India]]
* [[Slavernij in Mali]]
* [[Slavernij in Mauritanië]]
* [[Slavernij in in Nigeria]]
* [[Kwalliso]]
* [[Feodalisme in Pakistan]]
* [[Slavernij in Rusland]]
* [[Slavernij in Sudan]]
* [[Mensenhandel in de Verenigde Staten]]
'''Eigentijdse soorten'''
* [[Kinderarbeid]]
* [[Dienstplicht]]
* [[Schuldenslavernij]]
* [[Gedwongen huwelijk]]
**[[Kopen van een bruid]]
**[[Vrouw verkopen]]
* [[Gedwongen prostitutie]]
* [[Mensenhandel]]
* [[Peonage]]
* [[Werkstraf]]
* [[Seksuele slavernij]]
'''Geschiedenis'''
* [[Geschiedenis van de slavernij]]
* [[Slavernij in de oudheid]]
* [[Atlantische slavenhandel]]
**[[Middenpassage]]
* [[Arabische slavenhandel]]
**[[Saqaliba]]
**[[Mamelukken]]
* [[Atteekse slavernij]]
* [[Babylonisch recht]]
* [[Slavernij in het Byzantijnse rijk‎]]
* [[Persoonlijk eigendoml]]
**[[Veldslaven]]
**[[Huisslaven]]
* [[Corvée]]
* [[Slavernij in het Oude Griekenland]]
* [[Barbarijse zeerovers]]
* [[Ronselen]]
* [[Cholop]]
* [[Slavernij in Middeleeuws Europa]]
* [[Thrall]]
* [[Slavernij in het Oude Rome]]
* [[Horigheid]]
**[[Geschiedenis van horigheid]]
**[[Russische emancipatie van 1861]]
* [[Slavenschip]]
**[[Lijst van slavenschepen]]
**[[Slavenopstanden op slavenschepen]]
* [[Slavenrazzie]]
* [[Galleislaaf]]
* [[Panyarring]]
'''Slavernij in landen en regio's'''
* [[Slavernij in Afrika]]
**[[Slavernij op de Barbarijnse kust]] [[Barbarijse slavenhandel]]
**[[Slavenkust]]
* [[Slavernij bij Indianen]]
**[[Slavernij bij de oorspronkelijke bewoners van de Verenigde Staten]]
* [[Geschiedenis van de slavernij in Azië]]
* [[Slavernij in Angola]]
* [[Slavernij in Bhutan]]
* [[Slavernij in Brazilië]]
**[[Lei Áurea]]
* [[Slavernij in het Britse en Franse Caribisch gebied]]
**[[Slavenwet van Barbados]]
**[[Code Noir]]
**[[Slavernij op de Britse Maagdeneilanden]]
* [[Slavernij op de Britse eilanden]]
* [[Slavernij in Canada]]
* [[Slavernij in China]]
**[[Booi Aha|booi aha]]
* [[Slavernij op Cuba]]
* [[Deense slavenhandel]]
* [[Slavernij in Ehtiopië]]
* [[Arbeidseinsatz]]
* [[Slavernij op Haïti]]
**[[Haitiaanse revolutie]]
* [[Nederlandse slavenkust]]
* [[Slavernij in India]]
* [[Slavernij in Iran]]
* [[Slavernij in Japan]]
**[[Troostmeisje]]
* [[Slavernij in Latijns-Amerika]]
* [[Slavernij in Libië]]
* [[Slavernij in het Ottomaanse Rijk]]
* [[Slavernij in Polen]]
* [[Slavernij in Portugal]]
* [[Afro-Porto Ricanen]]
* [[Slavernij in Roemenië]]
* [[Slavernij in Seychellen]]
* [[Slavernij in Somalië]]
* [[Slavernij in Zuid-Afrika]]
* [[Slavernij in Spanje]]
** [[Slavernij in de Spaanse koloniën]]
* [[Zweedse slavenhandel]]
* [[Einde van de slavernij in Trinidad en Tobago]]
* [[Slavernij in de Verenigde Staten]]
**[[Slavernij in de koloniale tijd van de Verenigde Staten]]
**[[Slavensaten en vrije staten]]
**[[Vrouwelijke slavernij in de Verenigde Staten]]
**[[Partus sequitur ventrem]]
**[[Slavenwetten]]
**[[Interregionale slavenhandel]]
'''Religie'''
* [[De bijbel en slavernij]]
* [[Christelijke kijk op slavernij]]
* [[Islamistische kijk op slavernij]]
* [[Joodse kijk op slavernij]]
'''Tegenstanders en verzet'''
* [[Tijdlijn van afschaffing slavernij]]
* [[Afschaffing slavernij]]
**[[Afschaffing slavernij in Verenigd Koninkrijk]]
**[[Afschaffing slavernij in Verenigde Staten]]
* [[Blokkade van Afrika]]
**[[West-Afrikaans eskader]]
**[[Afrikaanse slavenhandel patrouille]]
* [[Gecompenseerde emancipatie]]
* [[Libertus]]
**[[Manumissie]]
* [[Vrijheidsproces]]
* [[Lijst van tegenstanders van slavernij]]
* [[Slave Power]]
* [[Underground Railroad]]
**[[Liedjes over de Underground Railroad]]
* [[Slavenopstand]]
*[[Slavenhandelwet]]
* [[Slavernij in het internationale recht]]
'''Gerelateerde onderwerpen'''
* [[Slavernij in het gewoonterecht]]
* [[Contractarbeid]]
* [[Dwangarbeid]]
* [[Voortvluchtige slaven in de Verenigde Staten]]
**[[Wetten voor voortvluchtige slaven]]
* [[Lijst van slaven]] ([[Lijst van slaveneigenaren]])
* [[Slavenverhalen]]
**[[Lijst met films over slavernij]]
**[[Slavenliederen uit de Verenigde Staten]]
* [[Slavennaam]]
* [[Slavenroute van Unesco]]
* [[Behandeling van slaven in de Verenigde Staten]]
**[[Slaventeelt in de Verenigde Staten]]
**[[Amerikaanse slavenrechtzaken]]
**[[George Washington en slaverbij]]
**[[Thomas Jefferson en slavernij]]
**[[John Quincy Adams en afschaffing slavernij]]
**[[Abraham Lincoln en slavernij]]
**[[Veertig hectare en een muilezel]]
**[[Bureau of Refugees]]
**[[Ijzeren slavenbit]]
* [[Loonslaaf]]
* [[Emancipation Day]]
{| {{Prettytable}} width="200px" border="1"
<!--------------------- Hedendaags ---------------------->

<!------------------------ Soorten slavernij --------------------------><!----------------------- Geschiedenis ------------------------><!------------------- Land / Regio --------------------><!----------------------- Religie ------------------------><!---------------------- Tegenstanders -----------------------><!------------------------ Gerelateerd ------------------------>|}

[http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/Gebruiker:Gerarddummer/Project:NHW]
{| {{prettytable}}
| align="center" |[[Bestand:256_pixels.jpg]]
|-
|16x16
|}

http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/MediaWiki:Anonnotice
http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/MediaWiki:Sitenotice


[http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Math Wiskunde formules]
[http://en.wikipedia.org/wiki/Manner_of_articulation articulatie wikipedia]
* [[Portaal:Kerndoelen]]
* [[Gebruiker:Gerarddummer/Mediawijsheidproject|Mediawijsheidproject]]
* [http://www.explania.com/nl animaties]
* [http://rekendoelen.slo.nl/doelen/1F/ Rekendoelen 1F]
[http://webje.yurls.net/index.php?mod=yurlspage&pageId=14907 Alle webjes op een rij]
==Foto's uit Flickr importeren==
[[Speciaal:ImportFreeImages]]



==Mijn ToDolist==
* Project Mediawijsheid WikiKids maken
* Projectweek rondom WikiKids maken
* Onderdeel Andere talen en Handige links van de hoofdpagina overzetten naar Kidsportaal en Onderwijsportaal. 
* opdracht Nederland in beeld (opdracht voor Pabostudenten in samenwerking met WikiKids) verder uitwerken/ WikiAtlas.
* schrijfopdrachten maken geschikt voor groep 5 en 6. Uitgaande van beeld.
* handleiding maken voor opleiders Pabo
* taalmethoden screenen op schrijfopdrachten die geschikt zijn voor WikiKids.
* Naar aanleiding van de schrijftips: hoe maak ik een samenvatting van een boek? 
* hoe vind ik wat is zoek? opdracht rondom het zoeken op wikikids
* wikikids als onderdeel opnemen in het programma voor de internationale studenten
* nadenken wiki's als merchandiseartikelen
* les begrijpend lezen: feitentekst en meningen. Wordt gedaan door Linda (student Domstad)
* screencast foto's uploaden aanvullen met invullen schema
* wat ik nog verder vergeten ben te noteren
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Public_domain_image_resources Afbeelding publiek domein] nog bekijken
* link leggen met spelletjesplein bij artikelen. Spelletje spelen na lezen van artikel. 
* Jigsawplanet. Puzzels maken van foto's die op WikiKids staan.

==Afbeeldingen==

Afbeeldingen die door mij zijn geüpload zijn hier te vinden: [[Gebruiker:Gerarddummer/Afbeeldingen|GallerijGerard]]. Alle afbeeldingen die ik heb geüpload kunnen onder de GFDL-licentie worden verspreid tenzij anders vermeld.

==Studenten van Hogeschool Domstad==

Studenten [[Wikikids:Hogeschool_Domstad| Hogeschool Domstad]] die hebben meegewerkt aan WikiKids staan hieronder: 

*[[Gebruiker:Desireefesten| Desiree Festen]]
*[[Gebruiker:Ellendewilde| Ellen de Wilde]]
*[[Gebruiker:IngridDusamos| Ingrid Dusamos]]
*[[Gebruiker:JantineGieteling| Jantine Gieteling]]
*[[Gebruiker:Karinkorevaar| Karin Korevaar]]
*[[Gebruiker:Marloesveldhuizen| Marloes Veldhuizen]]
*[[Gebruiker:Saskiaoskamp| Saskia Oskamp]]
*[[Gebruiker:BrendaWeij| Brenda van der Weij]]

*[[Gebruiker:Lizan|Lizan]]
*[[Gebruiker:Nikki|Nikki]]
*[[Gebruiker:Siemp|Siemp]]
*[[Gebruiker:Tinka|Tinka]]

http://kennisnet.wikia.com/wikikids/index.php?title=Speciaal%3ALog&type=upload&user=Gerarddummer&page= mijn geuploade afbeeldingen

{{Mijn geuploade afbeeldingen}}
{{Navigatie Handleiding}}
{{Navigatie_Handleiding_Kids}}


Verdere verdieping. 

Ondertekenen

Nog meer uitleg:
* [[Wikikids:Handleiding-wiki/Bewerken]]
* [[Wikikids:Tutorial]]


Bestaande uit informatie van deze pagina's: 

* [[Wikikids:Handleiding-wiki/Woordenlijst]]
* [[Categorie:Handleiding-wiki]]
* [[Wikikids:Handleiding-wiki/Bewerken]]
* [[Wikikids:Handleiding-wiki/Zoeken]]

{| border="0" cellspacing="0" align="left" cellpadding="2"
|-
| valign="top" | [[Afbeelding:WikiKids_Award.gif|100px]] ||
| valign="top" |Je kunt meer doen dan alleen artikelen schrijven. Je kunt ook meehelpen door:

* Je plaats te beschrijven in de WikiKidsAtlas van [[Portaal:WikiKidsAtlas Nederland|Nederland]] en van [[Portaal:WikiKidsAtlas_Vlaanderen|Vlaanderen]]

* [[WikiKids:Reclame_maken|Reclame te maken voor WikiKids]]

|-
|}
<br style="clear: left" />

Categorie:Woordenschat

http://www.dmo.amsterdam.nl/onderwijs/varia_onderwijs/basiswoordenlijst

http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/Categorie:Scholenlijst

http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/MediaWiki:Anonnotice
http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/MediaWiki:Sitenotice
http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/MediaWiki:Wikiation_custom_monobook.css


http://plantaardigheden.nl/foto_s/index.htm


{{cartella2|blu
| tab-text = De tekst
| border-color = black
| tab-background = Cartella_blu.jpg
}}
hier de tekst
</div>



Wees mediawijs op WikiKids!

* Wees vriendelijk tegen elkaar. Net zoals je dat ook bent als je elkaar ziet. 
* Help elkaar als iemand iets niet begrijpt. 



[[Afbeelding:Animatie400.gif|250px|left]] 
'''WikiKids''' is de Nederlandstalige internet-encyclopedie voor en door kinderen. Met {{NUMBEROFUSERS}} gebruikers, 5 [[Wikikids:Moderator|moderators]], {{NUMBEROFARTICLES}} artikelen en {{NUMBEROFFILES}} plaatjes!

* '''Leraren''' kijken op het [[Portaal:Onderwijs|Onderwijsportaal!]] 
* '''Kinderen''' kijken op het [[Portaal:Kids|Kidsportaal]] of in het [http://www.wikikids.nl/handleidingen/Wikikids-werkboek.pdf WikiKids Werkboek]! 
* '''Moderatoren''' kijken op het [[Portaal:Moderator|Moderatorportaal]]. 
* Leuke [http://www.leraar24.nl/video/1434/WikiKids%20schrijfwedstrijd%202009 video over WikiKids] op leraar24.



==Handige linken==

[http://www.leestrainer.nl/Begrijpend%20lezen/groep%207%20en/8.htm Begrijpend lezen]

{{#widget:Leraar24|id=1434/WikiKids schrijfwedstrijd 2009|id2=1434}}

{{#widget:Leraar24|id=1035/Visie:online onderwijsmateriaal maken|id2=1035}}



http://www.mediawikiwidgets.org/SoundCloud
http://www.jigsawplanet.com/


http://learningapps.org/

http://LearningApps.org/display?v=090bvuca


http://www.mediawikiwidgets.org/Google_Street_View

Hoogte van de sfeer boven de polen, de evenaar en boven Nederland. 
Onderdelen van de sfeer. 
Grenzen van de sfeer



Boven de poolgebieden is de troposfeer 8 kilometer hoog. In Nederland is de troposfeer 10 kilometer hoog. In de tropen is de troposfeer 16 kilometer hoog. Het onderste deel van de troposfeer heet de planetaire grenslaag (PGL) of ook wel atmosferische grenslaag. Boven de PGL heb je de vrije atmosfeer. De bovenkant de van de troposfeer heet de tropopauze. Deze vormt de grens tussen de troposfeer en de volgende laag: de stratosfeer. Kenmerk van de troposfeer is dat de temperatuur met 6,5 graden Celsius afneemt als je 1000 meter hoger komt. In de stratosfeer neemt de temperatuur juist weer toe. De temperatuur boven in de troposfeer is -55 graden Celsius.

De temperatuur daalt omdat de lucht van onder verwarmd wordt door de aarde. De aarde weerkaatst namelijk het warme zonlicht. Die warmte wordt opgenomen in de lucht. Hoger in de lucht dringt minder straling door en wordt ook minder opgenomen omdat de luchtdruk afneemt. In de tropopauze verandert de temperatuur bijna niet. Vliegtuigen vliegen net onder de tropopauze. De motoren van de vliegtuigen werken beter bij koudere temperaturen.

De luchtdruk onder in de troposfeer is ongeveer 1 bar (om precies te zijn 1013 millibar) groot. Tot 4000 meter hoogte neemt de luchtdruk gemiddeld per 8 meter, 1 millibar af. Op 4000 meter hoogte is de luchtdruk dus ongeveer 613 millibar. De lucht is hier ijl. Ademen gaat daardoor moeilijker.
Troposfeer
[bewerken] Planetaire grenslaag

De planetaire grenslaag is vanaf het aardoppervlak tussen de 200 meter en 2 kilometer dik. Dat is afhankelijk van het soort aardoppervlak en het tijdstip van de dag. Kenmerk van de PGL is dat het veel invloed heeft op het weer. Dat doet het op verschillende manieren. De wind die langs het aardoppervlakte waait ondervindt wrijving van het aardoppervlak. Hierdoor ontstaat turbulentie. De aarde straalt de warmte die ze krijgt van de zon weer uit in de troposfeer. Zo ontstaat ook thermiek. De zonnestralen verwarmen op die manier de lucht. Vocht dat verdampt van de bodem en planten zorgen voor vochtigheid in de lucht.
De rode streepjeslijn geeft de bovenkant van de planetaire grenslaag aan.

Het woord troposfeer is afgeleid van het Griekse woord tropos. Het Griekse woord tropos betekent "draaien" of "mengen". Zoals je net las is de lucht in de onderste laag van de troposfeer druk in beweging en is het daarom een passende naam.


[bewerken] Feiten over de troposfeer

    * 80 procent van alle luchtmassa vind je in de troposfeer. Dit komt door de zwaartekracht van de aarde;
    * De lucht in de troposfeer zorgt ervoor dat we kunnen ademhalen;
    * de lucht in de troposfeer bestaat voor al uit stikstofgas en zuurstofgas;
    * doordat er veel waterdamp in de troposfeer zit, ontstaan hier ook de meeste wolken en neerslag.



Artikel over onweer

Artikel over elektriciteit (en elektrische ontlading)

Artikel over warme en koude luchtstromen

koufront en warmtefront



[[Afbeelding:Tornado1.jpg|right|thumb|350px|Een tornado.]]
Een '''tornado''' is een wervelwind. Een tornado lijkt op een [[draaikolk]]. Het is een trechtervormige slurf onder een wolk ([[cumulonimbus]] en soms [[cumulus]]) die contact maakt met de grond. Tornado's hebben verschillende vormen maar ziet er meestal uit als een wolk in de vorm van een trechter. Er om heen vliegen brokstukken. De windsnelheid in de meeste tornado's is minder dan 177 kilometer per uur. Ze zijn ongeveer 80 meter breed en leggen een paar kilometer voordat ze verdwijnen. De zwaartste tornado's halen windsnelheiden van 480 kilometer per uur, zijn  meer dan drie kilometer breed en leggen meer dan 100 kilometer af. 
Behalve op de Zuidpool zijn er op elk werelddeel al wel tornado's voorgekomen. De meeste tornado's komen voor in Tornado Alley, een gebied in Noord-Amerika. In Amerika zijn zo'n 1300 tornado's per jaar. De meeste tornado's komen voor van april tot juni (het tornadoseizoen). 

[[File:Tornado Alley.gif|thumb|350px|Tornado-alley, hoe donkerder de plek des te meer tornado's komen er voor.]]

==Hoe ontstaat een tornado==
De meest heftige tornado's ontstaan in een zware onweersbui. Zo'n onweersbui heet een supercel. Een supercel is een ronddraaiende onweersbui. In de onweersbui draait een wervelwind omhoog. Deze wervelwind (met een moeilijk woord ''mesocycloon'')...



# Een tornado ontstaat als een koude lucht en een warme lucht elkaar ontmoeten. De koude lucht schuurt langs de warme lucht. De warme lucht word opgeladen en stijgt omhoog doordat de warme lucht is opgeladen is het een [[onweer]]swolk.
# Op dat moment komt de tornado. Als er een tornado ontstaat gaan de [[wolk]]en rond draaien.
# Als ze heel snel draaien komt er een klein stuk omlaag.
# Nu worden de tornado's even [[magneet|magnetisch]]; de [[aarde]] is een magneet en de tornado is een magneet, daarom trekken ze zich naar elkaar.
# Als de tornado de grond aanraakt verwoest hij alles wat hem in de weg staat zoals houten [[huis|huizen]], [[auto]]'s en [[obom|bomen]].

==Soorten tornado's==
Er zijn verschillende tornado`s zoals:


[[Bestand:Windhoos.jpg|thumb|300px|Windhoos|koppeling=Special:FilePath/Windhoos.jpg]]
[[Bestand:Tornado_met_meer_trechters.jpg|300px|thumb|Tornado met meer trechters|koppeling=Special:FilePath/Tornado_met_meer_trechters.jpg]]
[[Bestand:Waterhoos.jpg|thumb|300px|Waterhoos|koppeling=Special:FilePath/Waterhoos.jpg]]

* Stofhoos
* Waterhoos
* Wormale Tornado

==Tornadokrachten==
Hoe sterk een tornado is meet je met de schaal van Fujita. Tetsuya Theodore Fujita was een Japanse weerkundige. Zijn schaal geeft aan hoe snel de wind waait in een tornado en voor hoeveel schade de tornado zorgt. 

{| class="wikitable"
|-
!Kracht
!Snelheden
!Omschrijving
!Voorbeeld 1
!Voorbeeld 2
|-
|EF0
|64–117 km/h
|Lichte schade
|[[Bestand:F0 tornado damage example.jpg|150px]]
|[[Bestand:EF0_tornado_damage_example.jpg|150px]]
|-
|EF1
|118–180 km/h
|Matige schade
|[[Bestand:F1 tornado damage example.jpg|150px]]
|[[Bestand:EF1_tornado_damage_example.jpg|150px]]
|-
|EF2
|181–251 km/h
|Aanzienlijke schade
|[[Bestand:F2 tornado damage example.jpg|150px]]
|[[File:EF2 tornado damage example (1).jpg|150px]]
|-
|EF3
|252–330 km/h
|Ernstige schade
|[[Bestand:F3 tornado damage example.jpg|150px]]
|[[Bestand:EF3_tornado_damage_example.jpg|150px]]
|-
|EF4
|331–417 km/h
|Zeer zware schade
|[[Bestand:F4 tornado damage example.jpg|150px]]
|[[Bestand:EF4_tornado_damage_example.jpg|150px]]
|-
|EF5
|> 418 km/h
| Catastrofaal
|[[Bestand:F5 tornado damage example.jpg|150px]]
|[[Bestand:EF5_tornado_damage_example.jpg|150px]]
|}

Er zijn verschilende tornadokrachten.

== Zie ook ==
* [[Natuurrampen]]
{{beg}}