Brontekst bekijken van Begena

[[Bestand:BegenaTemam.jpg|miniatuur|Bagannaspeler]]
De '''baganna''' of  begena ( Amhaars: በገና) is een [[snaarinstrument]] uit [[Ethiopië]] met tien snaren dat behoort tot de familie van de [[Lier (muziekinstrument)|lier]]. Het lijkt op een oude [[harp]]. Mondelinge traditie vertelt dat het instrument [[verwant aan]] die van het oude Israël zijn, gespeeld door [[Koning David]] om de zenuwen van koning [[Saul]] te kalmeren en hem te genezen van slapeloosheid, en later door Menelik I naar [[Afrika]] gebracht. Wat de werkelijke oorsprong is daar twijfelt men aan, hoewel lokale geschriften afbeeldingen hebben van het instrument aan het begin van de 15e eeuw.

== Naam ==
De naam van het instrument is afgeleid van ''bägänä'', wat "zoemen, tokkelen, spelen" betekent. Het is [[Etymologie|etymologisch]] verwant aan het [[Hebreeuws|Hebreeuwse]] ''nagan'' (נגנ, wat "aanraken/bespelen van een snaarinstrument betekent)". Het is niet verwant aan de ''begijn'', die zijn naam ontleent aan een muts gedragen door de religieuze orde van de ''begijnen''.

== Bouw en gebruik ==
het instrument is bekend als het instrument van edelen, [[Monnik|monniken]] en de hogere klasse en werd en wordt bespeeld door zowel mannen als vrouwen. De begonna wordt zittend gespeeld door de mannen en vrouwen. Het grote instrument staat op hun dij of op een stoel. De begena werd voornamelijk gebruikt als begeleiding tijdens de [[meditatie]] en het [[gebed]]. Het wordt gespeeld bij allerlei religieuze gelegenheden. Tijdens de vastentijd is het instrument vaak te horen op de radio en bij kerken. De baganna wordt alleen begeleid door een zangstem. De [[zanger]] kan zijn of haar eigen teksten schrijven of ze kunnen worden overgenomen uit de [[Bijbel]], uit het ''Boek der Spreuken'', of uit het ''Boek van Qine'', een verzameling van [[Spreekwoord|spreekwoorden]] en liefdesgedichten.Hierbij kan het gaan over ''de zinloosheid van het leven'', ''de onvermijdelijkheid van de dood'', [[Heilige|heiligen]], ''mores'' (zeden), [[Moraal|moraliteit]] (gedragingen), gebed en lof aan [[God (christendom)|God]]. De duur van het nummer varieert afhankelijk van de tekst, het publiek en het doorzettingsvermogen en geheugen van de speler. Hoewel veel teksten van [[Religie|religieuze]] aard zijn, wordt het instrument niet gebruikt in de Ethiopisch-orthodoxe kerkdiensten, ook al wordt het af en toe gezien in religieuze processies buiten de kerk.

Vanwege de relatief ''intieme'' (persoonlijke) en heilige rol van het instrument in de samenleving, is de baganna vrij zeldzaam. Meditatie en gebed zijn zeer persoonlijke, persoonlijke zaken, en geruchten beweren dat het instrument door zeer weinigen wordt bespeeld en een uitstervende kunst is. Echter, in 1972, begon de ''Yared Music School'' in [[Addis Abeba]] met lessen in de baganna. Sinds 2004 worden er avondcursussen georganiseerd en wordt de baganna nog steeds gespeeld.
[[Bestand:BegenaFingers.jpg|miniatuur|Vingersetting bij een baganna]]
De baganna heeft tien snaren. Verschillende muzikanten gebruiken echter verschillende aantallen snaren om de baganna te spelen. baganna -leraar ''Memhr Sisay Demissae'' gebruikt bijvoorbeeld alle tien de snaren om de baganna te spelen, terwijl andere spelers slechts vijf of zes snaren kunnen gebruiken. De linkerhand wordt gebruikt om de snaren te tokkelen.

Wanneer alle tien snaren zijn aangeslagen, is een methode voor het stemmen van de baganna om elk paar snaren af te stemmen op een van de toonhoogtes in een toonladder. Bij gebruik van vijf van de snaren worden alleen de eerste, vierde, zesde, achtste en tiende snaar gestemd en getokkeld om geluid te geven. Ten slotte, tijdens het spelen van de baganna met zes snaren, plukt de linkerhand snaren één, drie, vier, zes, acht en tien (beginnend vanaf de linkerkant wanneer je naar het instrument kijkt). De wijzende vinger tokkelt snaren drie en vier, terwijl de andere vingers elk één snaar spelen. De overige snaren worden gebruikt om met de vingers erop te steunen of dempen nadat de snaren zijn getokkeld.

De baganna kan ook worden gespeeld met behulp van een systeem genaamd ''girf'', een soort [[plectrum]] gemaakt van hoorn of hout dat wordt gebruikt om de tien snaren van de baganna te tokkelen. ''Megabe Sebhat Alemu Aga'' speelt baganna zowel door zijn vingertoppen als zijn ''girf'' te gebruiken.

De baganna is te herkennen aan een zeer specifiek zoemend geluid. Dit komt door de U-vormige leren stukken die tussen elke snaar en de brug zijn geplaatst. De snaar voor elke snaar wordt langs de brug omhoog of omlaag afgesteld, zodat de snaar, wanneer getokkeld, herhaaldelijk tegen de rand van de brug trilt.

Het frame (palen, de balken, het juk) en de [[klankkast]] (kist) zijn allemaal van hout. De grotendeels houten klankkast is vaak bedekt met perkament van ossenhuid. in tegenstelling tot andere Afrikaanse lieren zijn er geen rammelaars aan het houten juk (''kenber'') en aan de klankkast bevestigd. De snaren zijn veelal van darmen gemaakt. De tien darmsnaren symboliseren de tien geboden.

== Links ==
* YouTube - [https://www.youtube.com/watch?v=VFLd2PPO42U Orthodoxe Tewahedo Baganna]
* YouTube - [https://www.youtube.com/watch?v=ye_F2JKJVOk Alemu Aga uit Ethiopia speelt de Baganna - of David Harp: Aba Geragn Mote]
* YouTube - [https://www.youtube.com/results?search_query=%E1%89%A0%E1%8C%88%E1%8A%93 Baganna (gezocht op Amhaars: በገና)]
[[Categorie:Muziekinstrumenten]]