Brontekst bekijken van Celesta

[[Bestand:Celesta Schiedmayer Studio.jpg|miniatuur|Studio model celesta]]
De '''Celesta''' of Celeste , ook wel een bel-piano genoemd, is een bijzonder [[slaginstrument]] en [[toetsinstrument]] tegelijkertijd. Het wordt namelijk bediend door een toetsenbord. Het lijkt op een staande [[piano]] (vier of vijf octaven - toonladders), maar met kleinere toetsen en een veel kleinere kast. Of het is een grote houten muziekdoos (drie octaven). Elk van de toetsen zijn verbonden met hamertjes die op op toon gestemde metalen (meestal stalen) plaatjes of staven slaan die boven houten klankkasten zijn opgehangen. Modellen met vier of vijf octaven hebben meestal een demperpedaal dat het geluid harder maakt of juist dempt. De drie-octaven instrumenten hebben geen pedaal vanwege hun kleine "tafelblad" ontwerp. Een van de bekendste werken die de celesta gebruikt is dat van [[Pjotr Iljitsj Tsjaikovski|Pyotr Ilyich Tchaikovsky]]' s "[https://www.youtube.com/watch?v=mW3dQvv1A7Y Dans van de Suiker Pluim Fee]" uit "De Notenkraker".

Het geluid van de celesta is vergelijkbaar met dat van [[buisklokken]], maar veel zachter en subtieler. Deze kwaliteit gaf het instrument zijn naam, celeste, wat "hemels" betekent in het Frans. De celesta wordt vaak gebruikt om een melodielijn te versterken die wordt gespeeld door een ander instrument of deel van het [[orkest]]. Het delicate ('breekbare'), belachtige geluid is niet luid genoeg om solo's te spelen.

De celesta is een zogeheten ''transponerend'' instrument; dat wil zeggen, het klinkt een octaaf (hele toonladder) hoger dan de geschreven toonhoogte op [[bladmuziek]]. Het klankbereik van vier octaven wordt algemeen beschouwd als C 4 tot C 8. Het instrument heeft een grondfrequentie van 4186 Hz (Herz is het aantal trillingen per seconde, hoe hoger het getal - hoe hoger de toon). Dit maakt dat de celesta een van de hoogst klinkende muziekinstrumenten is. Het originele Franse instrument had een bereik van vijf octaven, maar omdat het laagste octaaf niet helemaal lekker klonk, werd het weggelaten uit latere modellen. Het standaard Franse instrument van vier octaven wordt in [[Orkest|symfonieorkesten]] nu geleidelijk vervangen door een groter Duits model van vijf octaven. Hoewel het een lid is van de [[slagwerk]]-familie ([[slaginstrument]]), wordt het in orkesttermen beter beschouwd als een lid van de klavier-sectie ([[toetsinstrument]]) en meestal gespeeld door een toetsenist.
[[Bestand:Celesta Schiedmayer mechanism.gif|miniatuur|Mechanisme van de celesta met links de klankstaaf en rechts de toets]]
De celesta werd in 1886 uitgevonden door de Parijse [[orgel]] bouwer Auguste Mustel. Zijn vader, Charles Victor Mustel, had de voorloper van de celesta ontwikkeld in 1860; de ''typofoon''. Dit instrument produceerde geluid door op stemvorken te slaan in plaats van de metalen platen die in de celesta zouden worden gebruikt. De ''dulcitone'' was gelijk aan de ''typofoon'' en werd gelijktijdig in Schotland ontwikkeld; het is onduidelijk of hun makers op de hoogte waren van elkaars instrument. Het gebruik van de typofoon / dulcitone werd beperkt door het lage volume, te zacht om in een volledig orkest te worden gehoord.

De celesta wordt maar beperkt gebruikt in zowel de [[klassieke muziek]] als in de [[popmuziek]]. Celesta werd bijvoorbeeld toegepast in [[Gustav Mahler]] 's Symphony No. 6.  George Gershwin nam een celesta-solo op in het muziekstuk "An American in Paris - Een Amerikaan in Parijs". De pianopartij in [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozarts]] "The Magic Flute - de toverfluit" wordt tegenwoordig vaak gespeeld door een celesta. Ook [[Stevie Wonder]] gebuikte het instrument soms, bijvoorbeeld in "[https://www.youtube.com/watch?v=dg7XmGbw0TY As If You Read My Mind]". Vooral in [[filmmuziek]] is het instrument veel gebruikt vanwege zijn sprookjesachtige sfeer.

== Links ==
*
[[Categorie:Muziekinstrumenten]]