Politieke nacht

Een politieke nacht is begrip uit de Nederlandse politiek. Het is de naam voor een belangrijk debat dat tot diep in de nacht doorgaat. Vaak heeft de stemming van zo'n debat grote gevolgen voor de regering. Zo kan het gaan om een belangrijke wet, een wijziging van de grondwet of zelfs een begroting.

De politieke nacht wordt altijd vernoemd naar degene die de belangrijkste rol tijdens de avond speelde.

Overzicht

De belangrijkste politieke nachten uit de Nederlandse politieke geschiedenis zijn:

• De Nacht van Staal (1907): Deze nacht is vernoemd naar Henri Staal, minister van Oorlog. Hij wist ervoor te zorgen dat de Tweede Kamer zijn begroting goedkeurde, maar de Eerste Kamer keurde deze af. Deze afkeuring leidde tot een politieke crisis binnen het kabinet.
• De Nacht van Kersten (1925): Deze nacht is vernoemd naar Tweede Kamerlid Gerrit Hendrik Kersten (SGP). Hij diende een voorstel in om het geld voor het gezantschap bij de paus (een soort van diplomatieke vertegenwoordiging) te schrappen. Dit voorstel kreeg de steun van de gehele oppositie en regeringspartij CHU. Als protest stapten alle katholieke ministers uit het kabinet-Colijn I, waardoor deze viel.
• De Nacht van Schmelzer (1966): Deze nacht is vernoemd naar Tweede Kamerlid Norbert Schmelzer (KVP). Hij diende een motie in tegen kabinet-Cals, waarvan de KVP zelf lid was. De motie werd aangenomen en het kabinet viel. De Nacht van Schmelzer wordt gezien als het einde van de gemoedelijke sfeer tussen de politieke partijen na Tweede Wereldoorlog.
• De Nacht van Wiegel (1999): Deze nacht is vernoemd naar Eerste Kamerlid Hans Wiegel (VVD). Hij stemde tegen het voorstel om het correctief bindend referendum in te voeren. Hierdoor kwam het voorstel één stem te kort in Eerste Kamer. Zijn tegenstem veroorzaakte een crisis binnen kabinet-Kok II, maar het kabinet kon uiteindelijk doorregeren.
• De Nacht van Van Thijn (2005): Deze nacht is vernoemd naar Eerste Kamerlid Ed van Thijn (PvdA). Hij stemde tegen het voorstel voor de gekozen burgemeester. Hierdoor haalde het voorstel geen meerderheid.
• De Nacht van Rutte (2021): Deze nacht is vernoemd naar premier Mark Rutte (VVD). Vlak na de Tweede Kamerverkiezingen 2021 ontstond er veel wantrouwen tussen de politieke partijen. Rutte overleefde de avond, maar de kabinetsformatie duurde 299 dagen (de langste formatie ooit).