Actionpainting
Actionpainting (actie schilderen), ook wel "gestural abstraction" (gebaren abstractie) genoemd, is een kunst-stijl van schilderen binnen het postmodernisme, waarbij verf spontaan op het doek wordt gedruppeld, gespat, gegooid of uitgesmeerd, in plaats van zorgvuldig te worden aangebracht. Het kunstwerk dat hiermee ontstaat, benadrukt vaak de actieve handeling van de schilder zelf wat als het ware zichtbaar blijft in het voltooide werk.
Inleiding
De kunststijl werd veel toegepast van de jaren 1940 tot de vroege jaren 1960, en is nauw verbonden met abstract expressionisme (sommige critici hebben de termen "actionpainting" en "abstract expressionisme" door elkaar gebruikt). Er wordt vaak een vergelijking gemaakt tussen het Amerikaanse actionpainting en het Franse tachisme. De New York School of American Abstract Expressionism (1940-1950) wordt ook gezien als nauw verbonden met de beweging.
De term werd bedacht door de Amerikaanse kunstcriticus Harold Rosenberg in 1952. Volgens Rosenberg was het doek "een arena om in te handelen". De handelingen en middelen voor het maken van het schilderij waren in actionpainting van groter belang dan het eindresultaat.
De actionpainting-beweging vond plaats in de tijd na het einde van de Tweede Wereldoorlog. De kunstenaars waren benieuwd naar de psychologische effecten en zeg maar de verbinding met het onderbewuste. De schilderijen van de action-painters waren niet bedoeld als kunstvoorwerpen op zich of zelfs niet om bepaalde emoties weer te geven. In plaats daarvan waren ze bedoeld om de waarnemer diep in het onderbewustzijn te raken, een gevoel van het oer op te roepen. Het was dus 'schilderen' met een zeker automatisme en niet een gerichte motorische aansturing van de verftube of het penseel.
Bekende action-painters waren de Nederlandse Amerikaan Willem de Kooning en de Amerikaan Jackson Pollock. Niki de Saint Phalle was een van de weinige vrouwelijke kunstenaars die met de techniek werkte.
Techniek
Normaal gesproken wordt bij een schilderij de verf gericht op het doek aangebracht met een penseel of schildersmes. Nu liet de kunstenaar de verf rechtstreeks vanuit de tube of fles lopen of druppelen ('dripping'), vaak op een heel groot doek dat vaak op de grond werd gelegd. Ongeveer hetzelfde effect krijg je door een penseel of kwast in de verf te dopen en het boven het doek uit te laten lekken. Het effect wordt anders als er ook nog eens met de tube of het natte penseel gezwaaid wordt naar het doek. Sommigen gingen nog verder en smeten de verf vanuit een beker of emmer op het doek. Eventueel ging de kunstenaar verder met een brede blokkwast waarmee hij met brede gebaren door de nog natte verf ging en zo ruwe en spontane vegen maakte. Of men fietste over het nog natte doek. Kortom een en al actie. Het is dan ook niet verwonderlijk dat een breed publiek dit kliederen noemde.
In Nederland was het vooral Karel Appel die er bekend mee werd.